นักวิชาการ ชี้รถไฟฟ้า 20 บาท ได้ประโยชน์ผู้โดยสาร–ผู้ประกอบการ แต่รัฐอาจแบกหนี้หนัก แนะใช้ TOD–รายได้เชิงพาณิชย์รองรับระยะยาว

วันที่ 23 สิงหาคม 2568 - ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ เจริญวงศ์ศักดิ์ ประธานสถาบันการสร้างชาติ (NBI) และนักวิชาการอาวุโส มหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด แสดงความเห็นถึงนโยบาย รถไฟฟ้า 20 บาทตลอดสาย ว่า แม้นโยบายนี้ช่วยลดภาระค่าใช้จ่ายของประชาชนและจูงใจให้หันมาใช้ขนส่งสาธารณะ แก้ปัญหารถติดและมลพิษ แต่ในระยะยาวอาจไม่สามารถดําเนินการได้ต่อเนื่อง เพราะต้องใช้งบอุดหนุนจํานวนมาก เสี่ยงเป็นภาระหนักทางการคลัง และถูกมองว่าเป็นการเอื้อประโยชน์แก่ผู้ประกอบการ

ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ อธิบายว่า นโยบายนี้เป็น ประชานิยมเชิงคะแนนเสียง ที่ภาคธุรกิจได้ประโยชน์ในระยะสั้น จากรายได้ที่มั่นคงและจํานวนผู้โดยสารเพิ่มขึ้น รวมถึงรายได้จากโฆษณาและพื้นที่เชิงพาณิชย์ในสถานี แต่เมื่อผู้โดยสารมากขึ้น ความจําเป็นในการลงทุนขยายเส้นทางและเพิ่มขบวนรถจะก่อให้เกิดความเสี่ยงทางการเงินสูงขึ้น ขณะที่ภาครัฐอาจไม่สามารถชดเชยได้ตลอดไป

ส่วนประชาชน แม้จะได้ค่าโดยสารถูกลง แต่หากไม่มีการปรับเพิ่มขบวนรถหรือความถี่เดินรถ ก็เสี่ยงเจอปัญหาความแออัด โดยเฉพาะช่วงเร่งด่วน อีกทั้งระบบยืนยันสิทธิ์ผ่านแอปฯ “ทางรัฐ” ยังอาจเป็นอุปสรรคต่อกลุ่มเปราะบาง เช่น ผู้สูงอายุหรือผู้พิการ

ข้อเสนอแนะ ของ ศ.ดร.เกรียงศักดิ์ คือ การออกนโยบายราคาต้องอิงความสามารถในการจ่ายของประชาชน และต้องสร้าง รายได้เสริมจากแหล่งอื่น เช่น การพัฒนาพื้นที่สถานีและรอบสถานีในรูปแบบ TOD (Transit-Oriented Development) การให้เช่าพื้นที่ การโฆษณา และกิจกรรมเชิงพาณิชย์ เหมือนตัวอย่างจากฮ่องกง ที่สามารถสร้างรายได้จากอสังหาริมทรัพย์และพื้นที่เชิงพาณิชย์ได้กว่า 37% ของรายได้ทั้งหมดในปี 2017 ทําให้ค่าโดยสารอยู่ในระดับสมเหตุสมผลและยั่งยืนโดยไม่ต้องพึ่งพาการอุดหนุนรัฐ

นอกจากนี้ รัฐบาลควรปรับโครงสร้างระบบขนส่งสาธารณะให้เชื่อมโยงทั้งรถไฟฟ้า รถเมล์ และเรือโดยสาร พร้อมส่งเสริมความร่วมมือภาครัฐ–เอกชนในรูปแบบ Joint Venture หรือถือสัมปทานร่วม เพื่อให้เกิดการบริหารต้นทุนที่สมดุล สามารถกําหนดค่าโดยสารในลักษณะ “ราคาเท่ากันตลอดสาย” หรือ “บุฟเฟต์เหมาไม่จํากัดระยะทาง” โดยไม่ต้องอาศัยงบอุดหนุนมหาศาล