“ตำรวจรถไฟ” ไปแล้ว

     หลายท่านที่เคยเดินทางด้วยรถไฟ คงพอคุ้นตากับภาพของเจ้าหน้าที่ตำรวจ ที่ประจำอยู่บนขบวนรถไฟต่างๆ และเดินตรวจตราความเรียบร้อยระหว่างการเดินทาง พอทำให้คลายความกังวลใจไปได้ในระดับหนึ่ง โดยเฉพาะการเดินทางระยะไกลๆ ที่ใช้เวลาค่อนข้างนาน ชนิดที่ต้องได้นอนหลับกันไปบนขบวนรถ

     ผมก็เป็นหนึ่งในผู้ที่ชื่นชอบการเดินทางด้วยรถไฟ ขึ้นขบวนรถด่วนพิเศษ “อีสานวัตนา” ตอนหัวค่ำจากสถานีข้างบ้าน นอนพักผ่อนตั้งแต่ออกจากกรุงเทพมหานคร ไปตื่นเอาที่จังหวัดสุรินทร์บ้าง ศรีสะเกษบ้าง ปลายทางอุบลราชธานีบ้าง หาที่อาบน้ำอาบท่าแล้วสามารถทำงานต่อได้เลยในตอนเช้า ดีกว่าเดินทางด้วยเครื่องบิน ที่ต้องตื่นไปสนามบินตั้งแต่ฟ้ายังไม่สาง และลงเครื่องด้วยอาการสะลึมสะลือ

     การรู้ว่ามีพี่ๆ “ตำรวจรถไฟ” นั่งอยู่ด้วยในขบวน และเดินไปเดินมาเพื่อสอดส่องสิ่งผิดปรกติอยู่บ้าง ก็ทำให้การนอนร่วมกันบนตู้รถไฟที่มีเพียงผ้าบางๆ กั้นเอาไว้ เป็นไปได้ง่ายยิ่งขึ้น เพราะอย่างน้อย รัศมีของพี่ๆ เขาก็คงช่วยป้องปรามการเกิดอาชญากรรมได้อยู่บ้าง และหากเกิดเรื่องเกิดราวขึ้นจริงๆ ก็น่าที่จะพอมีตัวช่วย ทั้งในแง่ของการเผชิญเหตุ และการรับแจ้งความร้องทุกข์เพื่อดำเนินคดีต่อไป

     กระทั่งช่วงกลางเดือนตุลาคมที่ผ่านมา มีข่าวว่า “กองบังคับการตำรวจรถไฟ” จะถูกยุบ และพี่ๆ ตำรวจรถไฟจะถูกย้ายไปทำหน้าที่อื่นๆ แทน วัน ว เวลา น คือตั้งแต่วันอังคารที่ 17 ตุลาคม 2566 เป็นต้นไป ตามที่บัญญัติไว้ใน พรบ.ตำรวจแห่งชาติ พ.ศ.2565 ใน บทเฉพาะกาล มาตรา 163 ว่า “เมื่อครบหนึ่งปีนับแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ ให้กองบังคับการตำรวจรถไฟเป็นอันยุบ” 

     และ มาตรา 164 ว่า “บรรดาหน้าที่และอำนาจของข้าราชการตำรวจในกองบังคับการตำรวจรถไฟ ในส่วนที่เกี่ยวกับการสืบสวนหรือสอบสวน เรื่องใดที่อยู่ในระหว่างดำเนินการก่อนยุบกองบังคับการตำรวจรถไฟ ให้โอนไปเป็นของข้าราชการตำรวจในสถานีตำรวจหรือในกองบังคับการ ตามที่ผู้บัญชาการตำรวจแห่งชาติกำหนด”

     อันที่จริง กฎหมายฉบับนี้ ลงประกาศในราชกิจจานุเบกษา ตั้งแต่วันที่ 16 ตุลาคม 2565 หรือก็คือ 1 ปีมาแล้ว แต่ผู้คนส่วนใหญ่อาจไม่ได้รับรู้รายละเอียด หรือไม่ได้ตระหนักถึงผลที่จะเกิดขึ้นตามมา กระทั่งมีข่าวเกี่ยวกับเรื่องนี้ เข้าใจว่าชิ้นแรกๆ จะถูกปล่อยเมื่อวันที่ 13 ตุลาคม หรือเพียง 3 วันก่อนวันดีเดย์ ภายหลังจากที่มีข่าว งานรำลึก 72 ปี กองบังคับการตำรวจรถไฟ เมื่อวันที่ 12 ตุลาคม ออกมา

     เสียงสะท้อนจากพี่น้องประชาชนที่โดยสารรถไฟ น่าจะทุกคนนั่นแหละ ไม่ใช่แค่ส่วนใหญ่ คือมีความกังวลที่มากยิ่งขึ้นเกี่ยวกับความปลอดภัยในการเดินทาง เพราะเอาเข้าจริง อาชญากรรมที่เกิดขึ้นบนรถไฟนั้นมีจำนวนค่อนข้างมาก และไม่ใช่แค่ในประเทศไทย ต่างประเทศ แม้แต่ประเทศพัฒนาแล้วอย่างอังกฤษ ก็มีสถิติที่ไม่น้อยหน้ากัน

     เมื่อปี 2558 ที่ศาลอุทธรณ์ของไทย มีคำพิพากษาคดีอดีตพนักงานปูเตียงบนรถไฟ ก่อเหตุฆ่าข่มขืนเด็กหญิงอายุ 13 ปี เหตุเกิดตั้งแต่กลางปี 2557 สำนักงานตำรวจขนส่งแห่งสหราชอาณาจักร ก็ออกรายงานที่ชี้ให้เห็นว่า มีการก่ออาชญากรรมทางเพศในรูปแบบต่างๆ บนรถไฟหรือในเขตสถานีรถไฟของอังกฤษ สูงถึง 1,399 กรณี

     ด้วยข้อมูลเชิงประจักษ์เช่นว่านี้ จึงต้องยอมรับว่าโดยสภาพแล้ว รถไฟไม่ใช่พื้นที่ที่ปลอดภัยนัก แต่ก็ไม่ได้หมายความว่า การยุบเลิก กองบังคับการตำรวจรถไฟ และเปลี่ยนให้ผู้อื่นมาทำหน้าที่ในการรักษาความปลอดภัยบนรถไฟแทนนั้น เป็นสิ่งที่ไม่ควรจะดำเนินการ เพราะหากมองอย่างเข้าอกเข้าใจ โดยเฉพาะจากมุมของ สำนักงานตำรวจแห่งชาติแล้ว จะให้ สตช. สอดมือเข้าไปดูแลทุกพื้นที่ในประเทศ ก็คงไม่ไหวเหมือนกัน

     อย่างไรก็ดี ด้วยความไม่พร้อมของ การรถไฟแห่งประเทศไทย ทำให้ขณะนี้ รฟท. ยังต้องขอความร่วมมือจาก กองบัญชาการตำรวจสอบสวนกลาง ต้นสังกัดเดิมของ กองบังคับการตำรวจรถไฟ ให้ส่งเจ้าหน้าที่ตำรวจมาช่วยปฏิบัติหน้าที่แทนตำรวจรถไฟเดิมไปพลางก่อน ควบคู่ไปกับเจ้าหน้าที่รักษาความปลอดภัยของ รฟท. ซึ่งประเมินกันว่า น่าจะยังมีขีดความสามารถไม่เพียงพอกับการเผชิญเหตุอาจที่เกิดขึ้น

     “ตำรวจป่าไม้” กำลังจะตามไป

     ไหนๆ ก็เปิดอ่าน พรบ.ตำรวจแห่งชาติ พ.ศ.2565 มาถึง มาตรา 164 แล้ว เลื่อนลงไปอีกสักหน่อย มาตรา 165 บัญญัติเกี่ยวกับอีกหน่วยงานหนึ่งของ บช.ก. ได้แก่ “กองบังคับการปราบปรามการกระทำความผิดเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม” ว่า มีกำหนดเวลาจะถูกยุบเลิกไว้เหมือนกัน แต่เป็นภายใน 2 ปีนับตั้งแต่วันที่กฎหมายประกาศใช้ หรือก็คือปีหน้า ในวันที่ 16 ตุลาคม 2567

     มาตรานี้จะยาวกว่ามาตรา 164 เยอะเลย เพราะไม่ได้ระบุอย่างเฉพาะเจาะจงแค่กองบังคับการ แต่ตั้งต้นจากการพูดถึงกลุ่มของกฎหมาย ว่าครอบคลุม “กฎหมายเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม” อันได้แก่

     “กฎหมายว่าด้วยป่าไม้ กฎหมายว่าด้วยป่าสงวนแห่งชาติ กฎหมายว่าด้วยอุทยานแห่งชาติ กฎหมายว่าด้วยการสงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า กฎหมายว่าด้วยการส่งเสริมการบริหารจัดการทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กฎหมายว่าด้วยการประมง กฎหมายว่าด้วยการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อม กฎหมายว่าด้วยน้ำบาดาล กฎหมายว่าด้วยเลื่อยโซ่ยนต์ และกฎหมายเกี่ยวกับทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอื่น”

     ที่ประธานคณะกรรมการพัฒนาระบบราชการ ผู้บัญชาการตำรวจแห่งชาติ และหัวหน้าหน่วยงานที่รับผิดชอบปฏิบัติการตามกฎหมายดังกล่าว จะต้องมาหารือกันเพื่อโอน-รับถ่ายโอนความรับผิดชอบในการป้องกันและปราบปราม การสืบสวน และการสอบสวนการกระทำความผิดตามกฎหมายข้างต้น เพื่อที่จะได้นำไปสู่การยุบ บก.ปทส. หรือที่หลายคนอาจรู้จักในนาม “ตำรวจป่าไม้” ตามกรอบเวลาที่กฎหมายกำหนดไว้

     แล้ว “กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม” พร้อมแล้วหรือยัง ?

     บทเรียนจาก กองบังคับการตำรวจรถไฟ ได้ยืนยันให้เห็นแล้วว่า เมื่อถึงเวลา สตช. ก็ต้องปฏิบัติตามกฎหมายของตน พูดง่ายๆ ก็คือ ไม่ว่า รฟท. จะพร้อมหรือไม่ก็ตาม ที่จะรับหน้าที่ในการดูแลขบวนรถไฟด้วยตนเอง กองบังคับการตำรวจรถไฟ จะต้องถูกยุบเลิกไปอย่างเป็นอื่นไม่ได้ ส่วนจะไปแก้ปัญหาที่เกิดขึ้นกันต่ออย่างไรนั้น ก็เป็นอีกเรื่องหนึ่งต่างหาก ที่ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องจะต้องไปหาทางออกร่วมกันเอาเองอีกที

     ความยุ่งยากของกรณี บก.ปทส. นั้น โดยสภาพแล้วหนักหนากว่าการยุบเลิก กองบังคับการตำรวจรถไฟหลายเท่าตัวนัก เพราะการยุบเลิก กองบังคับการตำรวจรถไฟ เป็นเพียงการเอาพี่ๆ ตำรวจรถไฟออกไป และให้ รฟท. หาพนักงานมาทำหน้าที่รักษาความปลอดภัยบนขบวนรถไฟแทน แต่การดำเนินการต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับอาชญากรรม อย่างน้อยก็ตั้งแต่การรับแจ้งความเป็นต้นไป ยังเป็นหน้าที่ของ “ตำรวจท้องที่” ตามปรกติ

     แต่การยุบเลิก บก.ปทส. นั้นไม่ใช่แค่เอาพี่ๆ ตำรวจป่าไม้ออกไป แล้วให้กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม จัดหาพี่ๆ “พิทักษ์ป่า” ไปเดินราดตระเวนรักษาพื้นที่ตามที่ทำๆ กันอยู่แล้วเป็นปรกติ หากพบการกระทำความผิดตามกฎหมาย ก็สามารถส่งต่อให้กับพี่ๆ ตำรวจในท้องที่ เข้ามาดำเนินการในทางคดีต่อไปได้

     เพราะกฎหมายได้ระบุไปถึงการโอนอำนาจในการป้องกันและปราบปราม การสืบสวน และการสอบสวนการกระทำความผิดเกี่ยวกับกฎหมายนั้นๆ ทั้งหมด รวมทั้งหน้าที่และอำนาจในการดำเนินการเกี่ยวกับคดีหรือเรื่องที่อยู่ในระหว่างดำเนินการ และเรื่องอื่นที่เกี่ยวข้องหรือจำเป็นในการถ่ายโอนงาน พูดง่ายๆ ก็คือ ทั้งเรื่องที่ยังค้างอยู่และจะเกิดขึ้นตั้งแต่วันที่ 17 ตุลาคม 2567 เป็นต้นไป ด้วย

     คำถามที่เกิดขึ้นตัวโตๆ ก็คือ แล้ว ทส. พร้อมแล้วหรือยังที่จะต้องรับโอนอำนาจหน้าที่ทั้งหมดเหล่านี้ อันที่จริง อาจจะต้องย้อนกลับไปถามให้ลึกกว่านั้นเสียอีก ว่าแล้ว ทส. ได้มีการเตรียมความพร้อมกันแล้วหรือยัง และถ้าจะให้ตรงกับใจของผมที่สุดก็คือ ตั้งแต่รัฐมนตรีท่านปัจจุบัน เปรยเมื่อตอนเข้ารับตำแหน่ง ไว้ว่าจะเข้ามาขับเคลื่อนเรื่องนี้ องคาพยพต่างๆ ของกระทรวง ได้ขานรับมันแล้วหรือยัง

     สถิติคดีที่มีมากถึงราว 7,000 คดีต่อปี หรือประมาณ 19 คดีต่อวัน เป็นตัวเลขที่ผู้บริหารของ ทส. ได้จินตนาการไว้แล้วหรือยัง ว่าจะจัดการกับมันอย่างไร จะให้หน่วยงานใดเข้ามารับผิดชอบ และได้ตระเตรียมบุคลากร หรืออย่างน้อย มีแผนจัดหาบุคลากรที่มีความรู้ความเชี่ยวชาญ เกี่ยวกับกฎหมายและการบังคับใช้กฎหมายเหล่านี้ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ประสบการณ์ในการสืบสวนสอบสวน แล้วหรือยัง

     ถ้ายัง... ผมแนะนำให้เลื่อนลงไปดู มาตรา 167 ที่อนุญาตให้คณะรัฐมนตรี โดยข้อเสนอแนะของ สำนักงานคณะกรรมการนโยบายตำรวจแห่งชาติ อาจขอขยายเวลาได้ “หากมีความจำเป็นอันไม่อาจหลีกเลี่ยงได้” ครั้งละ 1 ปี แต่ไม่เกิน 3 ครั้ง นั่นหมายความว่า เอากันให้สุดๆ ไปเลย อย่างไรเสีย สตช. ก็จะต้องยุบ บก.ปทส. ภายในวันที่ 16 ตุลาคม 2570 และโอนงานทั้งหมดนี้ไปให้ ทส. ดำเนินการเอาเอง อย่างช้าที่สุด ตั้งแต่วันที่ 17 ตุลาคม 2570 เป็นต้นไป

     ไม่ใช่แค่ ทส. แต่อาจจะรวมถึง “กระทรวงเกษตรและสหกรณ์” ด้วย

     อย่างที่ผมบอกไว้ว่า กฎหมายมาตรานี้นั้นตั้งต้นจากกลุ่มของกฎหมาย ไม่ใช่หน่วยงานที่จะเข้ามารับโอนอำนาจและหน้าที่ไป มันจึงไม่ได้กำหนดอย่างเฉพาะเจาะจงว่าแค่ ทส. เท่านั้นที่จะได้รับผลกระทบ แต่หนึ่งในรายการกฎหมายทั้งหมดที่ถูกกล่าวถึง ได้แก่ “กฎหมายว่าด้วยการประมง” เป็นกฎหมายที่อยู่ในความรับผิดชอบของ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์

     นั่นหมายความ ระเบิดลูกใหญ่ไม่แพ้กันนี้ อยู่ในคิวที่จะถูกโยนไปให้ กษ. ต้องเข้ามารับผิดชอบปวดหัวเอาเองแล้ว หลังจากที่มันได้ก่อให้เกิดความวุ่นวายอย่างมโหฬาร ในแวดวงการประมงของไทย ตั้งแต่ปี 2558 เป็นต้นมา เพื่อแก้ไขปัญหาเรื้อรังที่เกิดขึ้นในท้องทะเลไทย ซึ่งอันที่จริง เคยเพ่นพ่านออกไปลุกล้ำวุ่นวายถึงน่านน้ำสากล รวมถึงน่านน้ำของประเทศอื่นๆ จนเป็นที่เลื่องลือมาแล้วด้วย

     ในบทความนี้ ผมคงไม่มีพื้นที่พอจะเขียนเล่าถึงเรื่องราวเหล่านี้ ปัญหาการทำประมงผิดกฎหมาย (IUU) แนวทางการแก้ไขปัญหาที่ผ่านมา และผลกระทบที่เกิดขึ้น โดยเฉพาะ จุดยืนของรัฐบาลปัจจุบัน และความโน้มเอียงที่น่าจะเกิดขึ้น ขออนุญาตติดไว้เป็นบทความต่อๆ ไป แทน เพราะความตั้งใจที่มีในบทความนี้ แค่แวะมาเคาะเตือนให้ผู้บริหารของ กษ. รู้ตัวกับเขาด้วยว่า ไม่ใช่แค่ ทส. แต่ กษ. ก็อยู่ในข่ายที่จะต้องเตรียมตัวเตรียมใจ รับถ่ายโอนอำนาจหน้าที่ในการป้องกันและปราบปราม การสืบสวน และการสอบสวนการกระทำความผิด มาไว้ในมือของตนเองกับเขาด้วย

ศาสตราจารย์ ดร.กิตติศักดิ์ เจิมสิทธิประเสริฐ

ผู้อำนวยการ สมาคมนิติศาสตร์และรัฐศาสตร์

อีเมล [email protected]