ว้าวุ่น... เรื่องการแบ่งงานให้ “รองนายกรัฐมนตรี”
     เมื่อสัปดาห์ที่ผ่านมา ภายหลังการประชุมคณะรัฐมนตรี นัดแรก คุณเศรษฐา ทวีสิน ได้ลงนามใน คำสั่งนายกรัฐมนตรี ที่ 229/2566 เรื่อง มอบหมายและมอบอำนาจให้รองนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรีปฏิบัติราชการแทนนายกรัฐมนตรี สาระสำคัญของคำสั่งฉบับดังกล่าว คือการมอบหมายให้ รอง นรม. และ รมต.ประจำสำนักนายกรัฐมนตรี ช่วย “กำกับการบริหารราชการ”, “สั่งและปฏิบัติราชการ” และ “กำกับดูแล” ส่วนราชการ รัฐวิสาหกิจ องค์การมหาชน และหน่วยงานของรัฐ แทน นรม. ซึ่งโดยสภาพแล้ว มีภารกิจล้นมือ ทำด้วยตนเองทั้วหมดไม่ไหวแน่ๆ

     ธรรมเนียมปฏิบัติที่ผ่านมา นรม. ก็มักจะมอบหมายให้ รอง นรม. ซึ่งมาจากพรรคร่วมรัฐบาลต่างๆ กำกับการบริหารราชการแทน ในกระทรวงที่รัฐมนตรีว่าการ มาจากพรรคการเมืองเดียวกัน เช่นในรัฐบาลที่ผ่านมา พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ก็ได้มอบมายให้ คุณอนุทิน ชาญวีรกูล รอง นรม. และ รมว.สาธารณสุข หัวหน้าพรรคภูมิใจไทย กำกับการบริหารราชการแทน ในอีก 2 กระทรวง ได้แก่ ก.การท่องเที่ยวและกีฬา และ ก.คมนาคม ซึ่ง รมว. ได้แก่ คุณพิพัฒน์ รัชกิจประการ และ คุณศักดิ์สยาม ชิดชอบ จากพรรคภูมิใจไทย และมอบหมายให้ คุณจุรินทร์ ลักษณวิศิษฏ์ รอง นรม. และ รมว.พาณิชย์ หัวหน้าพรรคประชาธิปัตย์ กำกับการบริหารราชการแทน ในอีก 2 กระทรวง ได้แก่ ก.พัฒนาสังคมและความมั่นของมนุษย์ และ ก.เกษตรและสหกรณ์ ซึ่ง รมว. ได้แก่ คุณจุติ ไกรฤกษ์ และ คุณเฉลิมชัย ศรีอ่อน จากพรรคประชาธิปัตย์ เช่นเดียวกัน

     ความว้าวุ่นของการแบ่งงานให้ รอง นรม. ในครั้งนี้ อยู่ที่โควต้าของ “พรรคพลังประชารัฐ” ที่ได้เก้าอี้ รมว. จำนวน 2 กระทรวง คือ ก.ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม มี พล.ต.อ.พัชรวาท วงษ์สุวรรณ นั่งเป็น รมว. ควบตำแหน่ง รอง นรม. และ ก.เกษตรและสหกรณ์ มี ร.อ.ธรรมนัส พรหมเผ่า นั่งเป็น รมว.
     ถ้าว่ากันตามธรรมเนียมปฏิบัติที่เคยทำๆ กันมา พล.ต.อ.พัชรวาท ในฐานะประธานที่ปรึกษาพรรคพลังประชารัฐ น่าที่จะได้รับการมอบหมาย ให้กำกับการบริหารราชการแทน ในอย่างน้อย 2 กระทรวง คือ กระทรวงของตนเอง และ ก.เกษตรและสหกรณ์ แต่ คุณเศรษฐา กลับแบ่งให้ พล.ต.อ.พัชรวาท กำกับการบริหารราชการแทน แค่ ก.ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม กับ ก.พัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์  แต่ไปโยก ก.เกษตรและสหกรณ์ ของ ผู้กองธรรมนัส ให้ไปอยู่ภายใต้การกำกับการบริหารราชการแทน ของ คุณภูมิธรรม เวชยชัย รอง นรม. และ รมว.พาณิชย์ แทน โดยให้คำอธิบายในกรณีนี้ว่า “เป็นการแบ่งงานตามคลัสเตอร์ เพื่อให้ ก.เกษตรฯ และ ก.พาณิชย์ อยู่ด้วยกัน ก.เกษตรฯ-ผลิต ก.พาณิชย์-ขาย”

     แม้ว่า ผู้กองธรรมนัส จะออกมาเบรกการตั้งคำถามในเรื่องนี้ ว่าเป็นการ “คิดมากไปเอง” ของใครหลายคน เช่นเดียวกับที่ พล.ต.อ.พัชรวาท ได้ออกมาตอบว่า “เป็นหน้าที่ของนายกรัฐมนตรีที่จะแบ่งงาน ส่วนตัวแล้ว หากนายกรัฐมนตรีมอบหมายอะไรมา ตนก็ทำงานเต็มที่” แต่ผู้สันทัดกรณีทั้งหลายก็อดไม่ได้ ที่จะวิเคราะห์กันไปต่างๆ นานา ว่าหรือนี่จะเป็นสัญญาณของความแตกแยกภายในพรรค ที่ผู้กองและพวกอาจคิดปันใจ และรู้เห็นเป็นใจกับพรรคเพื่อไทย 
     เพราะว่ากันด้วยเหตุด้วยผลแล้ว แทบจะเป็นไปไม่ได้ที่ผู้กองจะไม่ทราบเรื่องนี้มาก่อน และการแบ่งเป็นคลัสเตอร์ โดยไม่อิงกับพรรคการเมืองต้นสังกัดของเจ้ากระทรวงเช่นนี้ ก็เกิดขึ้นกับพรรคพลังประชารัฐเพียงพรรคเดียว ขณะที่พรรคภูมิใจไทย หรือแม้แต่พรรครวมไทยสร้างชาติ ก็ได้รับการมอบหมายให้ดูแลเฉพาะกระทรวงของ รมว. ในสังกัดของตนเท่านั้น... ทีนี้ก็ลำบาก ก็ว้าวุ่นเลย !!!

ว้าวุ่น... เรื่องการแบ่งงานให้ “รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์”
        ดูเหมือนความว้าวุ่นเรื่องการแบ่งงานของรัฐบาลนี้ จะพัวพันอยู่กับ ผู้กองธรรมนัส ยังไงชอบกล ไม่ใช่แค่การจัดวางให้ ก.เกษตรและสหกรณ์ ต้องไปอยู่ภายใต้การกำกับการบริหารราชการ ของ รอง นรม. สังกัดพรรคเพื่อไทย เท่านั้น แต่การแบ่งงานภายใน ก.เกษตรและสหกรณ์ โดย ผู้กองธรรมนัส ให้แก่ รมช.ก.เกษตรและสหกรณ์ ทั้ง 2 คน ได้แก่ คุณไชยา พรหมา จากพรรคเพื่อไทย และ คุณอนุชา นาคาศัย จากพรรครวมไทยสร้างชาติ ก็ออกอาการลำบาก ว้าวุ่นไม่แพ้กัน

     ผู้กองธรรมนัส ลงนามใน คำสั่งกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ที่ 690/2566 เรื่อง มอบหมายอำนาจหน้าที่ให้รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์สั่งและปฏิบัติราชการแทนรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มีสาระสำคัญ คือการมอบหมายให้ รมช. ช่วยแบ่งเบาภาระใน “การสั่งการ”, “การอนุญาต”, “การอนุมัติ”, “การกำกับดูแล” และ “การปฏิบัติราชการหรือการดำเนินการอื่นที่ รมว.ก.เกษตรและสหกรณ์ จะพึงปฏิบัติหรือดำเนินการตามกฎหมาย” สำหรับส่วนราชการและหน่วยงานรัฐวิสาหกิจ ภายในสังกัดของกระทรวง
    ด้วยเหตุที่ ก.เกษตรและสหกรณ์ เป็นกระทรวงใหญ่ มีความสำคัญ และมีหน่วยงานภายในสังกัดค่อนข้างมาก จึงมี รมช. มากถึง 2 คน ขณะที่บางรัฐบาล แต่งตั้ง รมช. มาช่วยงานในกระทรวงนี้ถึง 3 คนก็มี พูดให้เห็นภาพยิ่งขึ้น ว่าจากทั้งหมด 20 กระทรวง นอกจาก ก.เกษตรและสหกรณ์ ก็มีอีกเพียง 2 กระทรวงเท่านั้น ได้แก่ ก.การคลัง และ ก.คมนาคม ที่รัฐบาลปัจจุบันแต่งตั้งให้มี รมช. ถึง 2 คน รองจากแค่ ก.มหาดไทย เพียงกระทรวงเดียว ที่มี รมช. มากที่สุดถึง 3 คน 

    ประเด็นร้อนต้นสัปดาห์นี้ คือ คุณไชยา ได้ออกมาท้วงติงเรื่องการมอบหมายงาน และแสดงความเป็นห่วงเป็นใยผู้กองธรรมนัส ว่างานที่เก็บไว้กับตัวจะมีปริมาณมากจนเกินไป จึงจะขอทำหน้าที่ช่วยแบ่งเบา เพิ่มเติมจากที่ได้รับมอบหมายไปแล้วเพียงแค่ 4 หน่วยงาน ได้แก่ กรมปศุสัตว์ กรมฝนหลวงและการบินเกษตร กรมหม่อนไหม และองค์การส่งเสริมกิจการโคนมแห่งประเทศไทย เท่าๆ กับ คุณอนุชา ที่ก็ได้รับไป 4 หน่วยงานเหมือนกัน คือ กรมการข้าว กรมพัฒนาที่ดิน สำนักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติ และองค์การสะพานปลา
    ส่วน 12 หน่วยงานที่ผู้กองธรรมนัส เสียสละเก็บไว้ดูแลเองนั้น ได้แก่ สำนักงานปลัดกระทรวง กรมชลประทาน กรมส่งเสริมการเกษตร กรมวิชาการเกษตร กรมประมง กรมส่งเสริมสหกรณ์ กรมตรวจบัญชีสหกรณ์ สำนักงานปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม การยางแห่งประเทศไทย องค์การตลาดเพื่อเกษตรกร และสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง กระทั่ง สำนักงานพิพิธภัณฑ์เกษตรเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
    การเปรียบเทียบในแง่ของคุณภาพ คงต้องขอละไว้ เพราะเมื่อมองจากแง่มุมที่ต่างกัน แต่ละคนก็คงให้คุณค่ากับแต่ละหน่วยงานแตกต่างกันออกไปด้วย เช่น ในแง่ของขนาดของหน่วยงานและจำนวนของบุคลากรในสังกัด จำนวนเงินงบประมาณที่ได้รับในแต่ละปี หรือความสามารถในการแก้ไขปัญหาให้กับพี่น้องประชาชน โดยเฉพาะพี่น้องเกษตรกร
 

    ว่ากันเฉพาะในแง่ของปริมาณ การจะตัดสินว่า 4 หน่วยงานที่ รมช. แต่ละคนได้รับนั้น น้อยหรือมาก ก็คงต้องอาศัยการเปรียบเทียบกับการแบ่งงานของ รมว. คนที่ผ่านๆ มา เช่น คุณเฉลิมชัย ศรีอ่อน เมื่อปี 2562 แบ่งงานให้ รมช. แต่ละคน คนละ 4 หน่วยงานเหมือนกัน แต่ในสมัยนั้น มี รมช. ถึง 3 คน ประกอบด้วย ผู้กองธรรมนัส คุณมนัญญา ไทยเศรษฐ์ และ คุณประภัตร โพธสุธน ส่วนในสมัยของ คุณกฤษฎา บุญราช เมื่อปี 2560 แบ่งให้ คุณลักษณ์ วจนานวัช ไปแบบจุกๆ มากถึง 12 หน่วยงาน และ คุณวิวัฒน์ ศัลยกำธร อีก 10 หน่วยงาน ซึ่งถ้าว่ากันตามมาตรฐานนี้ ผู้กองธรรมนัส ก็แบ่งให้ รมช. ของตนเอง น้อยกว่า รมว. ท่านที่ผ่านๆ มา จริงๆ นั่นแหละ
     ประเด็นต่อมา ที่ คุณไชยา บ่นดังๆ ผ่านสื่อมวลชน คือการแบ่งงานแบบของ ผู้กองธรรมนัส มีการกั๊กอำนาจในเรื่อง “การบริหารงานบุคคล” และ “การอนุมัติงบประมาณ” ชนิดที่แกสันนิษฐานว่า เป็นเหตุให้จนถึงเช้าวันที่ 18 กันยายน เป็นอย่างน้อย อธิบดีกรมฝนหลวงและการบินเกษตร ยังไม่ได้เข้าไปพบเพื่อรายงานตัวและหารือเรื่องการทำงาน มีแค่เพียงรองอธิบดีที่เข้าไปสรุปงานให้ฟังแล้วถึง 2 ครั้ง

    เมื่อหยิบคำสั่งของ ผู้กองธรรมนัส มาอ่าน ก็จะพบว่าการมอบหมายอำนาจนั้น ได้ระบุอย่างชัดเจน ไว้ว่าให้ยกเว้น “การบริหารงานบุคคล การอนุมัติงบประมาณ การอนุมัติ การอนุญาต การออกใบอนุญาตใดๆ ที่เป็นอำนาจของ รมว.ก.เกษตรและสหกรณ์... เรื่องที่เป็นงานนโยบาย และเรื่องที่ต้องเสนอ นรม. หรือ ครม.” 

     ขณะที่คำสั่งในลักษณะเดียวกันของ ก.คมนาคม โดย คุณสุริยะ จึงรุ่งเรืองกิจ ไม่ได้ระบุว่าให้ยกเว้นไว้ แต่เขียนแยกออกมาว่า ใน 4 กรณี ได้แก่ “1) เรื่องที่มีลักษณะเป็นงานนโยบาย และการบริหารงานบุคคล 2) เรื่องที่ต้องเสนอ นรม. และ/หรือ ครม. 3) เรื่องการให้เอกชนเข้าร่วมงาน หรือดำเนินการในกิจการของหน่วยงานในสังกัด ก.คมนาคม และ 4) เรื่องการแต่งตั้งคณะกรรมการ และ/หรือกรรมการของรัฐวิสาหกิจ และบริษัทในสังคม ก.คมนาคม” นั้น “ให้เสนอ รมว.ก.คมนาคม พิจารณาวินิจฉัยสั่งการ”
     ส่วน ก.การคลัง ของ คุณเศรษฐา ขอยกเว้นไว้เพียง “การแต่งตั้งกรรมการในคณะกรรมการรัฐวิสาหกิจและกิจการที่ ก.การคลัง ถือหุ้น งานที่เป็นเรื่องนโยบาย เรื่องที่ต้องเสนอ นรม. หรือ ครม. และเรื่องที่ รมว.ก.การคลัง สั่งเป็นอย่างอื่น” เท่านั้น

     ทีเด็ดที่ คุณไชยา และ คุณอนุชา อาจจะยังไม่ทันได้สังเกตเห็น หรืออย่างน้อยที่สุด ยังไม่ได้บ่นออกมา คือคำสั่งของ ผู้กองธรรมนัส ได้ระบุไว้ในข้อที่ 5 ว่า “บรรดากฎกระทรวง ระเบียบ ข้อบังคับ ประกาศ และคำสั่ง ซึ่ง รมช.ก.เกษตรและสหกรณ์ จะสั่งหรือลงนามในฐานะผู้ปฏิบัติราชการแทน ให้นำเสนอ รมว.ก.เกษตรและสหกรณ์ เพื่อทราบก่อนสั่งหรือลงนาม” แปลความง่ายๆ ก็คือ รมช. ทั้ง 2 คน ไม่สามารถออกประกาศได้แม้แต่ฉบับเดียว ถ้า รมว. ไม่เห็นชอบด้วย
 

      ทิ้งท้ายข้อเขียนนี้ ด้วยการเช็คดูอีกที ว่าคำสั่งเรื่องเดียวกันนี้ สมัย คุณเฉลิมชัย และ คุณกฤษฎา เขียนไว้เหมือนกันหรือเปล่า เพราะว่าก็ต้องให้ความเป็นธรรมกับ ผู้กองธรรมนัส ด้วย ว่านี่อาจจะเป็นรูปแบบมาตรฐานของคำสั่งประเภทนี้ ที่ ก.เกษตรและสหกรณ์ ใช้มาโดยตลอด ผู้กองธรรมนัส อาจจะแค่ระบุหน่วยงานที่จะแบ่งให้กับ รมช. แต่ละคน แล้วก็ลงนาม โดยไม่ได้ขอให้มีการแก้ไขเนื้อหาในส่วนอื่นๆ เลยก็ได้
     ปัญหาคือคำสั่งของอดีต รมว. ทั้ง 2 คน ดันเขียนทิ้งท้ายไว้เหมือนกันเป๊ะ ในกรณีนี้ว่า “ให้นำเสนอ รมว.ก.เกษตรและสหกรณ์ เพื่อทราบในวาระแรกที่อาจกระทำได้” แปลไทยเป็นไทยได้ว่า รมช. สามารถสั่งหรือลงนามไปได้เลย พอเจอหน้ากันก็แค่ช่วยบอกให้รู้ด้วยก็พอ จึงค่อนข้างชัดเจน ว่าเวอร์ชั่นของผู้กองธรรมนัส มีมือดีเข้ามาช่วยวางเขี้ยวไว้แหงๆ... ทีนี้ก็เลยยิ่งลำบาก ก็เลยยิ่งว้าวุ่นเลย +++
 

ศาสตราจารย์ ดร.กิตติศักดิ์ เจิมสิทธิประเสริฐ
ผู้อำนวยการ สมาคมนิติศาสตร์และรัฐศาสตร์
อีเมล [email protected]