ลุ้นศาล รธน.ชี้ขาดทําประชามติแก้ รธน. 2 ครั้งหรือ 3 ครั้งวันนี้ หลังเถียงกันมา 4 ปี มีผลต่อไทม์ไลน์อายุรัฐบาลอนุทิน-การยุบสภา

10 ก.ย.2568 - ผู้สื่อข่าวรายงานจากศาลรัฐธรรมนูญว่าในวันพุธที่ 10 ก.ย.นี้ ตุลาการศาลรัฐธรรมนูญได้นัดประชุมเวลา 09.30 น. เพื่อลงมติคําร้องเกี่ยวกับเรื่องการทําประชามติแก้ไขรัฐธรรมนูญ ซึ่งเป็นหนึ่งในประเด็นข้อตกลงการจัดตั้งรัฐบาลระหว่างนายอนุทิน ชาญวีรกูล นายกรัฐมนตรีและนายณัฐพงษ์ เรืองปัญญาวุฒิ หัวหน้าพรรคประชาชน ที่พรรคประชาชนมีเงื่อนไขให้ รัฐบาลที่มีนายอนุทิน เป็นนายกฯ ต้องสนับสนุน-เดินหน้าการจัดทําประชามติเพื่อนําไปสู่การให้มีสภาร่างรัฐธรรมนูญมายกร่างรัฐธรรมนูญใหม่ทั้งฉบับ

ผลการวินิจฉัยดังกล่าว ศาลรธน.จะมีการเผยแพร่ เป็นเอกสารข่าวของสํานักงานศาล รธน. สําหรับคําร้องดังกล่าว เป็นคําร้องที่ประธานรัฐสภาขอให้ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัยปัญหาเกี่ยวกับหน้าที่และอํานาจของรัฐสภาตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 210 วรรคหนึ่ง (2) กรณีคราวประชุมร่วมกันของรัฐสภา ครั้งที่ 6 (สมัยสามัญประจําปีครั้งที่สอง) เป็นพิเศษ วันที่ 17 มี.ค. 68 พิจารณาญัตติด่วนที่ นพ.เปรมศักดิ์ เพียยุระ ส.ว. และนายวิสุทธิ์ ไชยณรุณ ส.ส.บัญชีรายชื่อพรรคเพื่อไทย เป็นผู้เสนอให้รัฐสภาพิจารณามีมติขอให้ศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัยปัญหาเกี่ยวกับหน้าที่และอํานาจของรัฐสภาตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 210 วรรคหนึ่ง (2) โดยผลการลงมติในญัตติดังกล่าวว่า ที่ประชุมรัฐสภามีมติเห็นด้วยให้ส่งศาลรัฐธรรมนูญพิจารณาวินิจฉัยปัญหาเกี่ยวกับหน้าที่และอํานาจของรัฐสภาตามญัตติ ต่อมาเมื่อวันที่ 21 มี.ค. 68 ประธานรัฐสภา ผู้ร้อง จึงส่งเรื่องดังกล่าวต่อศาลรัฐธรรมนูญเพื่อพิจารณาวินิจฉัยตามรัฐธรรมนูญ มาตรา 210 วรรคหนึ่ง (2) ซึ่งศาลรัฐธรรมนูญให้พยานผู้เชี่ยวชาญที่เกี่ยวข้องจัดทําความเห็นเป็นหนังสือตามประเด็นที่ศาลรัฐธรรมนูญกําหนด เพื่อประกอบการพิจารณาวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญแล้ว และเห็นว่าคดีเป็นปัญหาข้อกฎหมายและมีพยานหลักฐานเพียงพอที่จะพิจารณาวินิจฉัยได้ จึงยุติการไต่สวนตาม พ.ร.ป.ว่าด้วยวิธีพิจารณาของศาลรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2561 มาตรา 58 วรรคหนึ่ง จึงนัดแถลงด้วยวาจา ปรึกษาหารือ และลงมติในวันที่ 10 ก.ย. เวลา 09.30 น.

ผู้สื่อข่าวรายงานว่า ที่ผ่านมาการทําประชามติเรื่องการแก้ไข รธน. มาตรา 256 ของ รธน.ฉบับปัจจุบันปี 2560 ที่เป็นบทบัญญัติเกี่ยวกับการแก้ไขเพิ่มเติมรัฐธรรมนูญ โดยเฉพาะแก้ไขเพิ่มมเติม เพื่อนําไปสู่การยกร่าง รธน.ใหม่ทั้งฉบับ เป็นเรื่องที่มีการถกเถียงกันมาตลอด ว่าต้องทําประชามติกี่ครั้ง จนทําให้ ความพยายามแก้ไข รธน.ในช่วงที่ผ่านมาไม่สามารถเดินต่อไปได้เพราะมีความเห็นที่แตกต่างกัน โดยฝ่ายหนึ่งเห็นว่า ต้องทําประชามติสองครั้ง ส่วนอีกฝ่ายหนึ่งก็เห็นว่าต้องทําประชามติสามครั้ง

สําหรับความเห็นของฝ่ายที่เห็นว่าต้องทําประชามติสองครั้ง ก็มีเช่น พรรคประชาชนที่เห็นว่าการะทําประชามติทําแค่เพียงสองครั้ง ครั้งแรกก็คือ เมื่อการพิจารณาร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญ มาตรา 256 ผ่านความเห็นชอบจากรัฐสภาแล้ว ก็ส่งไปทําประชามติถามประชาชนก่อนว่าเห็นชอบกับร่างแก้ไขเพิ่มเติมรธน.ดังกล่าวหรือไม่ ที่อาจจะมีเนื้อหาเช่น ให้มีสภาร่างรธน.มาทําการยกร่างรัฐธรรมฉบับใหม่หรือไม่ และครั้งที่สอง เมื่อสภาร่างรธน.ยกร่างและเห็นชอบกับร่างรัฐธรรมฉบับใหม่เสร็จสิ้นแล้ว ก็ส่งร่างรธน.ดังกล่าว ไปทําประชามติถามประชาชนว่าเห็นชอบกับร่างรธน.ฉบับที่ผ่านสภาร่างรธน.หรือไม่ โดยหากผ่านประชามติ ก็นําร่าง รธน.ฉบับใหม่ดังกล่าว ขึ้นทูลเกล้าฯ

ส่วนฝ่ายที่เห็นว่าต้องทําประชามติ 3 ครั้ง แบ่งเป็น ทําประชามติครั้งแรก ก่อนที่รัฐสภาจะพิจารณาร่างแก้ไข รธน.มาตรา 256 โดยมีการตั้งคําถามเช่น “ท่านเห็นชอบให้มีการแก้ไข รธน.เพื่อจัดทํารัฐธรรมนูญฉบับใหม่โดยสภาร่างรัฐธรรมนูญหรือไม่?"เป็นต้น โดยหากผ่านประชามติ ทางรัฐสภาถึงค่อยมาพิจารณาร่างแก้ไขเพิ่มเติมมาตรา 256 ที่มีการเสนอต่อรัฐสภาต่อไป แต่หากไม่ผ่านประชามติก็จบไป ส่วนประชามติครั้งที่ 2 คือการทําหลังร่างแก้ไขรัฐธรรมนูญ มาตรา 256 และเพิ่มหมวด 15/1 เพื่อให้มี ส.ส.ร. (สมาชิกสภาร่างรัฐธรรมนูญ)ผ่านความเห็นชอบจากรัฐสภาแล้ว ก็ส่งไปทําประชามติ ที่หากประชามติผ่าน ก็นําร่างฯแก้ไขมาตรา 256 ดังกล่าวเสนอขึ้นทูลเกล้าฯ แต่หากไม่ผ่านก็จบ และครั้งที่สาม คือ การทําประชามติร่าง รธน.ฉบับใหม่ที่ยกร่างโดยสภาร่าง รธน. และผ่านสภาร่าง รธน.มาแล้ว ก็ส่งไปทําประชามติ ว่าประชาชนเห็นชอบกับร่าง รธน.ฉบับใหม่ทั้งฉบับหรือไม่ โดยหากไม่ผ่านประชามติ ก็เป็นอันว่าร่าง รธน.ฉบับใหม่ดังกล่าว ก็ตกไป แต่หากร่างรธน.ฉบับใหม่ผ่านประชามติ ก็นําส่งขึ้นทูลเกล้าฯต่อไป ที่ก็จะมาแทนที่ รธน.ฉบับปัจจุบัน พ.ศ. 2560

ทั้งนี้ก่อนหน้านี้ เคยมีผู้ร้องต่อศาล รธน.ให้วินิจฉัยเรื่องการทําประชามติแก้ไขเพิ่มเติม รธน.แล้ว และศาล รธน. มีคําวินิจฉัยเรื่องดังกล่าวเมื่อ11 มี.ค. 2564 ที่ย้ําว่า หากรัฐสภาต้องการจัดทํารัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ต้องจัดให้ประชาชนผู้ทรงอํานาจสถาปนารัฐธรรมนูญออกเสียงประชามติเสียก่อนว่าสมควรมีรัฐธรรมนูญฉบับใหม่หรือไม่ ถ้าผลการออกเสียงประชามติเห็นชอบด้วย จึงดําเนินการจัดทําร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ต่อไป เมื่อเสร็จแล้วต้องจัดให้มีการออกเสียงประชามติว่าเห็นชอบหรือไม่กับร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่อีกครั้งหนึ่ง

อย่างไรก็ตาม ก็ยังพรรคการเมือง-สมาชิกรัฐสภา-นักวิชาการ ยังคงมีการตีความที่แตกต่างกันว่าต้องทํา 2 ครั้งหรือ 3 ครั้ง จึงมีการยื่นคําร้องให้ศาล รธน.วินิจฉัยให้ชัดเจนอีกรอบในครั้งนี้

สําหรับข้อตกลง 5 ข้อ ที่พรรคประชาชน ลงนามกับพรรคภูมิใจไทย เพื่อสนับสนุนนายอนุทิน เป็นนายกฯ ในส่วนของเรื่องการทําประชามติและการแก้ไขรธน.อยู่ในข้อ 2 และข้อ 3 มีรายละเอียดดังนี้ ข้อ 2. ในกรณีที่ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่า ในการจัดทําร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ จําเป็นต้องมีการออกเสียงประชามติก่อนที่รัฐสภาจะดําเนินการแก้ไขรัฐธรรมนูญ 2560 ตามมาตรา 256 นั้น คณะรัฐมนตรี (ครม.) ชุดใหม่ต้องจัดให้มีการออกเสียงประชามติในประเด็นการแก้ไขรัฐธรรมนูญ 2560 เพื่อนําไปสู่การจัดทํารัฐธรรมนูญฉบับใหม่โดยสภาร่างรัฐธรรมนูญ (สสร.) ที่มาจากการเลือกตั้งโดยเร็ว ทั้งนี้ต้องไม่เกินกว่าวันลงคะแนนเสียงเลือกตั้ง สส. เป็นการทั่วไป

3. ในกรณีที่ศาลรัฐธรรมนูญวินิจฉัยว่า ในการจัดทําร่างรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ไม่จําเป็นต้องมีการออกเสียงประชามติก่อนที่รัฐสภาดําเนินการแก้ไขรัฐธรรมนูญ 2560 ตามมาตรา 256 นั้น ครม. ชุดใหม่ พรรค ปชน. และพรรค ภท. จะเร่งผลักดันร่างรัฐธรรมนูญแก้ไขเพิ่มเติม เพื่อกําหนดให้มีกระบวนการจัดทํารัฐธรรมนูญฉบับใหม่ โดยสมาชิกสภาร่างรธน.ที่มาจากการเลือกตั้ง ให้แล้วเสร็จในวาระของสภาชุดนี้โดยเร็ว