เมื่อวันที่ 11 ส.ค.2568 ผศ.ดร.นพดล กรรณิกา ผู้ก่อตั้งซูเปอร์โพล ศิษย์เก่ามหาวิทยาลัยมิชิแกน สหรัฐอเมริกา ด้านวิทยาการข้อมูลและระเบียบวิธี (Data Science and Methodology) ได้เผยแพร่ คู่มือปฏิบัติการนําผู้นํากัมพูชาขึ้นศาลอาญาระหว่างประเทศ (ICC) โดยมีเนื้อหาระบุว่า "สถานการณ์ความขัดแย้งชายแดนไทย–กัมพูชาที่นําไปสู่การโจมตีพลเรือน โรงพยาบาล ร้านค้า และบ้านเรือนประชาชน เป็นเหตุการณ์ที่เข้าข่าย “อาชญากรรมสงคราม” ตามกฎหมายระหว่างประเทศ ซึ่งมีบทบัญญัติชัดเจนว่าการโจมตีโดยจงใจต่อเป้าหมายพลเรือนถือเป็นความผิดร้ายแรง ศาลอาญาระหว่างประเทศ (International Criminal Court – ICC) มีหน้าที่พิจารณาคดีเหล่านี้เพื่อเอาผิดกับผู้สั่งการหรือผู้นําที่มีส่วนรับผิดชอบโดยตรงหรือโดยการละเว้น การดําเนินการให้คดีเข้าสู่ ICC จึงไม่ใช่เพียงเรื่องการเมือง แต่เป็นกระบวนการทางกฎหมายที่ต้องใช้หลักฐานเชิงประจักษ์และมาตรฐานสากลอย่างเคร่งครัด

สรุปสาระสําคัญ

1. ICC คืออะไร — เป็นศาลอาญาระหว่างประเทศที่มีอํานาจพิจารณาความผิดร้ายแรง เช่น อาชญากรรมสงคราม อาชญากรรมต่อมนุษยชาติ การฆ่าล้างเผ่าพันธุ์ และการรุกราน

2. หลักการสําคัญ — ICC จะเข้ามาพิจารณาเมื่อศาลในประเทศไม่สามารถหรือไม่เต็มใจที่จะดําเนินคดีเอง ผู้นําระดับสูง ผู้บังคับบัญชา และบุคคลที่เกี่ยวข้องสามารถถูกดําเนินคดีได้แม้เป็นหัวหน้ารัฐ และไม่มีเอกสิทธิ์คุ้มกันแม้ดํารงตําแหน่งทางการเมืองหรือทางการทูต

3. เหตุผลที่สามารถนําฮุนเซนขึ้น ICC ได้ — แม้ไทยจะไม่ใช่ภาคี ICC แต่กัมพูชาเป็น ทําให้ ICC มีอํานาจเหนือเหตุการณ์ที่เกี่ยวข้องกับกัมพูชาหรือสามารถใช้มติคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติส่งเรื่องได้ หรือประเทศอื่นที่เป็นภาคี ICC ส่งเรื่องให้ได้

4. สิ่งที่ต้องพิสูจน์ — ต้องแสดงให้เห็นว่ามีการโจมตีพลเรือนโดยจงใจ มีความสูญเสียต่อชีวิตและทรัพย์สิน และมีความเชื่อมโยงโดยตรงกับคําสั่งหรือการรับรู้ของผู้นํา

5. หลักฐานที่จําเป็น — รวมถึงซากอาวุธและวัตถุระเบิด รายงานชันสูตรและผลตรวจนิติวิทยาศาสตร์ภาพถ่าย/วิดีโอพร้อมข้อมูลพิกัด ภาพดาวเทียม และคําให้การพยานแสดงถึงการสูญเสียของไทยที่มาจากการกระทําความผิดของฝ่ายกัมพูชา

6. หน่วยงานที่ต้องทํางานร่วมกัน — กระทรวงการต่างประเทศ กองทัพ สํานักงานตํารวจแห่งชาติ สถาบันนิติวิทยาศาสตร์ หน่วยงานท้องถิ่น NGO และองค์กรสิทธิมนุษยชนสากล เป็นต้น

7. ขั้นตอนการยื่นเรื่อง — เก็บและจัดทํารายงานหลักฐานตามมาตรฐาน ICC ส่งผ่าน UNSC หรือประเทศภาคี ICC  อัยการ ICC พิจารณาเปิดการสอบสวนและออกหมายจับ

ดังนั้น การนําผู้นําประเทศขึ้นศาลอาญาระหว่างประเทศต้องอาศัย “หลักฐานวิทยาศาสตร์ที่พิสูจน์ได้” มากกว่าการกล่าวหาเชิงการเมืองและมากกว่าการปะทะคารมกัน และต้องใช้การประสานงานระดับรัฐ–ระหว่างประเทศอย่างรอบคอบ เพื่อให้กระบวนการเป็นไปตามกฎหมายสากลและได้รับการยอมรับในเวทีโลก สาระสําคัญบางประการที่น่าพิจารณาดําเนินการคือ องค์ประกอบความผิดที่ต้องพิสูจน์ เพื่อให้ ICC รับคดี ต้องพิสูจน์ได้ว่า (1) มีการกระทําที่เข้าข่ายความผิดตาม Rome Statute เช่น การโจมตีโดยจงใจต่อพลเรือน การโจมตีโรงพยาบาล โรงเรียนและสิ่งก่อสร้างเพื่อการพลเรือน (2) มีเจตนาหรือความรู้ว่าการกระทําจะก่อให้เกิดความสูญเสียต่อพลเรือน และ (3) มีความเชื่อมโยงกับผู้นําระดับสูง หลักฐานว่ามีการออกคําสั่ง หรือรับรู้และไม่ยับยั้ง (Command Responsibility)

คําแนะนําเชิงยุทธศาสตร์

1) เน้นหลักฐานเชิงวิทยาศาสตร์ เพราะ ICC ให้ความสําคัญมากกว่าข่าวลือหรือการกล่าวหาทางการเมือง

2) ให้ NGO และสื่อสากลร่วมเก็บข้อมูล เพื่อเพิ่มความโปร่งใสและความน่าเชื่อถือ

3) แยกการดําเนินคดีส่วนบุคคลกับความสัมพันธ์ระหว่างรัฐ เพื่อไม่ให้กระทบต่อการทูตโดยรวม

กล่าวโดยสรุป สาระสําคัญของบทความนี้คือ ผมได้ศึกษามาและชี้ให้เห็นว่า “การนําผู้นํากัมพูชาขึ้นศาลอาญาระหว่างประเทศ (ICC)” เป็นกระบวนการทางกฎหมายระหว่างประเทศที่ต้องอาศัยหลักฐานเชิงประจักษ์ระดับสากล ไม่ใช่การโต้เถียงทางการเมือง หรือการปะทะคารมกัน และต้องเดินหน้าอย่างเป็นระบบตั้งแต่การยืนยันข้อเท็จจริงในพื้นที่เกิดเหตุ ไปจนถึงการส่งสํานวนต่ออัยการ ICC ผ่านช่องทางที่กฎหมายรองรับ"