ยูเนสโกเตือนเด็กอาเซียน 18 ล้านคนหลุดจากระบบการศึกษา เรียกร้องผู้นำการศึกษาลดเหลื่อมล้ำ-เพิ่มโอกาสเรียนรู้

องค์การเพื่อการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) เผยรายงานล่าสุด ชี้ว่า มีเด็กและเยาวชนมากถึง 18 ล้านคนในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่อยู่นอกระบบการศึกษา เป็นส่วนหนึ่งของตัวเลขทั่วโลกที่สูงถึง 272 ล้านคน ตามผลสรุปรายงานการติดตามผลการศึกษาทั่วโลก (Global Education Monitoring Report – GEM Report) ประจำปี 2567/2568 ฉบับภาษาไทย ในหัวข้อ “การเป็นผู้นำทางการศึกษานำสู่การเรียนรู้” ซึ่งเผยแพร่เมื่อ 9 กรกฎาคม 2568

รายงานชี้ว่า ปัญหาสำคัญคือการขาดการลงทุนอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะในประเทศรายได้ต่ำและปานกลาง ส่งผลให้ช่องว่างการเข้าถึงการศึกษาและคุณภาพการเรียนรู้กว้างขึ้น ขณะเดียวกันยังเตือนว่าภายในปี 2570 ความช่วยเหลือด้านการศึกษาทั่วโลกอาจลดลงกว่า 25% เนื่องจากการลดลำดับความสำคัญและงบประมาณทั้งในระดับโลกและภายในประเทศ

ในงานเปิดตัวรายงาน ซึ่งจัดขึ้นที่สำนักงานยูเนสโก กรุงเทพฯ โดยร่วมกับคณะกรรมการแห่งชาติว่าด้วยการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติประจำประเทศไทย และสำนักเลขาธิการซีมีโอ มีการอภิปรายถึง “ภาวะผู้นำทางการศึกษา” ว่าเป็นกุญแจสำคัญในการปิดช่องว่างการเรียนรู้ โดยผู้เชี่ยวชาญเรียกร้องให้ลงทุนทั้งในระดับโรงเรียนและระดับระบบ เพื่อมุ่งไปสู่ เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน เป้าหมายที่ 4 (SDG 4) ว่าด้วยการศึกษาที่มีคุณภาพ

ยูเนสโกย้ำถึงความท้าทายสองด้าน คือการขยายโอกาสดิจิทัลและการลดความเหลื่อมล้ำเชิงระบบ โดยเตือนว่าหากการนำเทคโนโลยีมาใช้ขาดการออกแบบที่รอบด้านและภาวะผู้นำที่เหมาะสม อาจยิ่งเพิ่มช่องว่างดิจิทัล แทนที่จะลดความเหลื่อมล้ำ

สำหรับประเทศไทย รายงานระบุว่า แม้มีความพยายามเช่น นโยบาย Zero Dropout และการบูรณาการ AI ในโรงเรียน แต่ยังเผชิญปัญหาเชิงโครงสร้าง เช่น โรงเรียนประถมมีการเข้าถึงอินเทอร์เน็ตเพื่อการเรียนการสอนเพียง 43% และมีสื่อการเรียนรู้ดิจิทัลเพียงพอเพียง 27% ขณะเดียวกัน ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของเด็กไทยก็ลดลง เช่น ทักษะการอ่านขั้นพื้นฐานของนักเรียนอายุ 15 ปีลดจาก 50% ในปี 2558 เหลือ 35% ในปี 2565

อย่างไรก็ตาม ประเทศไทยมีความคืบหน้าในการผลักดัน โครงการ Technology-enabled Open Schools for All ที่ร่วมกับยูเนสโกและภาคเอกชน เช่น หัวเว่ย เพื่อเสริมทักษะดิจิทัลและสมรรถนะด้าน AI ให้ครูและนักเรียน พร้อมขยายศูนย์การเรียนรู้สำหรับนักเรียนข้ามชาติในจังหวัดตาก เพื่อช่วยลดช่องว่างการเข้าถึงการศึกษา

ผู้เชี่ยวชาญของยูเนสโกเน้นว่า การลงทุนในภาวะผู้นำทางการศึกษา การจัดลำดับความสำคัญการใช้งบประมาณ และการออกแบบเทคโนโลยีเพื่อการเรียนรู้ที่เท่าเทียม คือกุญแจสำคัญที่จะช่วยให้ประเทศต่างๆ ในอาเซียนก้าวข้ามความท้าทายและรับประกันการศึกษาคุณภาพสำหรับทุกคน