ตลาดน้ำ คือ ตลาดที่พ่อค้าแม่ค้าต่างพากันพายเรือบรรทุกสินค้ามาขายในย่านที่มีคนพลุกพล่านหรือย่านที่มีเส้นทางสัญจร ตลาดน้ำในประเทศไทยปัจจุบันมีความหลากหลายและเกิดขึ้นในหลายพื้นที่ ซึ่งตลาดน้ำแต่ละแห่งก็จะมีเสน่ห์ที่แตกต่างกันออกไป แต่ทั้งหมดล้วนเป็นพื้นที่ที่ถูกหล่อหลอมมาจากวิถีการดำเนินชีวิตของคนไทยที่มีประวัติศาสตร์ยาวนานผ่านเส้นทางการคมนาคม การดำเนินชีวิตที่ถูกพัฒนาและถ่ายทอดออกมาเป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมที่มีเสน่ห์ของประเทศและเป็นอีกหนึ่งเอกลักษณ์ของไทย

ภาพที่ 1 บรรยากาศตลาดน้ำของไทย

ที่มา : https://www.feastographyblog.com

ตลาดน้ำในประเทศไทยถือกำเนิดมาอย่างยาวนานในประวัติศาสตร์ของประเทศไทย เนื่องจากการดำเนินวิถีชีวิตของคนไทยที่มักตั้งถิ่นฐานบริเวณริมแม่น้ำ ริมคลองเพื่ออำนวยความสะดวกในการเดินทาง ซึ่งในสมัยก่อนผู้คนมักจะนิยมเดินทางสัญจรด้วยเส้นทางทางน้ำเป็นพื้นที่ที่ให้คนในชุมชนได้มาพบปะกัน นำมาซึ่งการแลกเปลี่ยนสิ่งของกันและกันและค่อยๆ พัฒนามาเป็นการพายเรือบรรทุกสินค้ามาขาย เริ่มต้นจากสินค้าเกษตรกรรมท้องถิ่น พืชผักผลไม้ ของที่หาได้จากในสวน ข้าวจากไร่นาหรือของสด กุ้ง ปลา ฯลฯ ที่หาได้จากแม่นํ้าลำคลองต่างๆ และสินค้าที่นำมาขายก็เริ่มมีความแตกต่างกันออกไป เริ่มมีการรับสินค้าจากต่างประเทศมาขาย เนื่องจากเป็นสินค้าที่หาได้ยาก เช่น เครื่องเทศ รวมไปถึงผ้าไหม ผ้าแพร ข้าวของเครื่องใช้ต่างๆ ที่ถูกนำมาบรรทุกขายภายในเรือด้วย ในสมัยก่อนจะเรียกว่า “ตลาดเรือ” เป็นการนำสินค้าใส่เรือมาค้าขายแลกเปลี่ยนกัน จากนั้นจึงเรียกเป็น “ตลาดท้องนํ้า” เป็นการค้าขายในแม่นํ้าลำคลองของพ่อค้าแม่ค้าที่ต่างพายเรือกันมารวมตัวกันเพื่อค้าขายสินค้า จนกระทั่งมาในยุคหลังคำถูกตัดสั้นลงเรียกเป็น “ตลาดนํ้า” ในปัจจุบัน

    ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นเริ่มมีการขุดคลอง ด้วยวัตถุประสงค์ในการคมนาคมและการป้องกันบ้านเมืองหรือเพื่อการยุทธศาสตร์ ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ ๔ และรัชกาลที่ ๕ มีการขุดคลองเพิ่มขึ้นอีกหลายสาย เพื่อให้การคมนาคมขนส่งสินค้ามีความสะดวกรวดเร็วและเพื่อเป็นการเปิดพื้นที่การเพาะปลูกในบริเวณที่คลองขุดไปถึงด้วย ซึ่งก็เป็นผลให้ชุมชนหรือเมืองขยายตัวไปด้วยเช่นกันจึงทำให้เกิดตลาดน้ำขึ้นในหลายแห่ง

ภาพที่ 2 ตลาดน้ำในอดีต

ที่มา : https://x.com/base_thai/status

ตลาดน้ำในประเทศไทยที่มีชื่อเสียงและผู้คนนิยมไปเยือน เช่น ตลาดน้ำบางกอกน้อย ตลาดน้ำคลองบางหลวง  ตลาดน้ำคลองดำเนินสะดวก ตลาดน้ำคลองโพหัก ตลาดน้ำอัมพวา ตลาดน้ำดอนหวาย เป็นต้น ซึ่งเป็นตลาดน้ำที่มีมาแต่เดิมและได้รับการฟื้นฟูกลับมาครึกครึ้น นอกจากนี้ยังมีตลาดน้ำเกิดใหม่หลายแห่งจากการดำเนินงานของภาครัฐหรือภาคเอกชนที่พยายามส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม สร้างรายได้ให้กับชุมชนต่างๆ และพัฒนาขึ้นเป็นแหล่งท่องเที่ยว เพื่อเป็นจุดหมายให้กับนักท่องเที่ยวเดินทางมาท่องเที่ยวสัมผัสบรรยากาศหนึ่งในวัฒนธรรมที่มีเสน่ห์ของไทย เช่น ตลาดนํ้าวัดพระยาสุเรนทร์ ตลาดนํ้าตลิ่งชัน ตลาดนํ้าวัดตะเคียน เป็นต้น

ภาพที่ 3 ตลาดน้ำดำเนินสะดวก

ที่มา : https://www.mybestplace.com

แม้ในปัจจุบัน ความนิยมในการท่องเที่ยวตลาดน้ำของผู้คนจะซบเซาลงเนื่องจากความเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม การคมนาคมทางบก และความพลิกผันทางเศรษฐกิจเป็นผลให้การดำเนินวิถีชีวิตถูกปรับเปลี่ยนไป อย่างไรก็ตาม ตลาดน้ำยังคงเป็นพื้นที่ที่มีเสน่ห์เป็นพื้นที่ในการถ่ายทอดวิถีชีวิตความเป็นอยู่ในอดีตของคนไทย ทำให้ตลาดน้ำยังเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่ดึงดูดให้นักท่องเที่ยวทั้งไทยและต่างชาติพากันมาสัมผัสอีกหนึ่งมนต์เสน่ห์ของวัฒนธรรมไทยที่ยังคงอยู่และควรค่าแก่อนุรักษ์