เจ้ากรมฯมาเอง นั่งอัพเดตให้ น.ศ.ธรรมศาสตร์ฟัง ‘ทหารกำลังทำอะไร’ ลุยแก้ปัญหา ป้องกันสารพัดภัยมั่นคง-ไซเบอร์ ในชายแดนเพื่อนบ้าน

วานนี้ 18 พฤศจิกายน ที่ห้องวิวริมแม่น้ำเจ้าพระยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์ หลักสูตรอาณาบริเวณศึกษา สาขาวิชาเอกเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา คณะศิลปศาสตร์ ร่วมกับสมาคมภูมิภาคศึกษา และกรมกิจการชายแดนทหาร กองบัญชาการกองทัพไทย จัดโครงการเสวนา ‘ผ่าภูมิทัศน์การเมืองความมั่นคง บนแนวชายแดนไทย-เพื่อนบ้าน’

บรรยากาศเวลา 14.00 น. ผศ.ดร.ภาสพงศ์ ศรีพิจารณ์ คณบดีคณะศิลปศาสตร์ มธ. กล่าวว่า
ในเรื่องเกี่ยวกับชายแดนนั้น ประเทศของเรามีทั้งชายแดนทางบกและชายแดนทะเลที่ติดกับประเทศเพื่อนบ้านมากมาย ซึ่งที่ผ่านมากลายประเด็นปัญหาที่มีความละเอียดอ่อนมาโดยตลอด เช่น ข้อพิพาทไทย-กัมพูชา หรือไทย-เมียนมา รวมถึงในเชิงรัฐศาสตร์ระหว่างจีนและอเมริกา สังคมไทยจึงต้องมีองค์ความรู้ที่มากเพียงพอจะเข้าใจปัญหา จากมุมของผู้ปฏิบัติ

“เพื่อสำรวจภูมิทัศน์การเมือง ความมั่นคง ตามแนวชายแดนไทย กับประเทศเพื่อนบ้านสำหรับอาจารย์ของเรา น่าจะได้หัวข้อวิจัยหลายเรื่อง นักศึกษาก็เช่นเดียวกัน อาจจะได้รับแรงบันดาลใจจากหัวข้อในการฟังวันนี้” ผศ.ดร.ภาสพงศ์กล่าว

จากนั้นเวลา 14.10 น. พลโทณัฐพงษ์ เพราแก้ว เจ้ากรมกิจการชายแดนทหาร กองบัญชาการกองทัพไทย กล่าวในหัวข้อ ‘การบริหารจัดการชายแดน ระหว่างไทยกับเพื่อนบ้าน’ ท่ามกลางนักศึกษา ตัวแทนจากหน่วยงานความมั่นคงตลอดจนประชาชนร่วมรับฟังล้นห้อง

ในตอนหนึ่ง พลโทณัฐพงษ์กล่าวว่า บ้านเรามีขายแดนอยู่ติดกับ 7 ประเทศ สัญลักษณ์ของ กรมกิจการชายแดนทหาร จึงมีดาว 7 ดวง สำหรับความหมายของชายแดนนั้น ตนอยากฝากนักศึกษาช่วยกันคิดว่า คืออะไรในปัจจุบัน

เรามีพื้นที่ทางบก 500,000 กว่า ตร.กม. ทางทะเล 300,000 กว่า ตร.กม. เป็นพื้นที่ชายแดนของไทย เชื่อหรือไม่ว่าเรามีชายแดนติดกับประเทศอินเดีย แต่ไม่ค่อยมีความสัมพันธ์มากนัก ปีนี้ตั้งเป้าสานความสัมพันธ์กับอินเดีย ให้ไทย ไม่ต้องมีเพียงจีนหรืออเมริกา อย่างเดียว

ในการบูรณาการบริหารชายแดน (Integrated Border management) เราได้ดูแลการอำนวยความสะดวก, การค้า ให้มีความสมดุล บาลานซ์ระหว่างการค้าขายกับการที่เราสามารถคอนโทรลความมั่นคงของชายแดนได้ นี่คือความหมาย ซึ่งไม่เพียงเฉพาะภาครัฐ แต่ภาคเอกชน ประชาชน ประชาสังคม ต้องมีส่วนร่วมด้วยครบทั้งหมด

ยกตัวอย่างอเมริกา เวลาพูดถึงชายแดน ไม่ได้พูดถึงทหาร แต่จะพูดถึง homeland security แต่ยุโรป มีทั้ง EU และ NATO ซึ่ง NATO มีกฎอยู่ข้อหนึ่ง คือถ้าประเทศไหนโดนรุกล้ำดินแดนด้วยทหาร ประเทศสมาชิกจะช่วยกันรบ จึงเป็นเหตุผลที่ยูเครน อยากจะเข้า NATO

เมื่อดูบริบท ‘แนวชายแดนอินโดจีน’ ซึ่งมีประวัติศาสตร์คือเคยเป็นอาณานิคม ทุกวันนี้เส้นเขตของไทย ถูกแบ่งโดยอังกฤษและฝรั่งเศส จากสนธิสัญญา ที่มีปัญหาคาราคาซังมาจนบัดดี้ ซึ่งในช่วงลัทธิคอมมิวนิสต์ ก็เกิดการแบ่งฝักฝ่าย ในปี 18 หลังจากเวียดนามยึดกัมพูชาได้ ทฤษฎีโดมิโน่ 18 กองพลนั้น มาติดชายแดนไทย เราจึงจำเป็นต้องมีกำลังทหาร เป็นที่มาของการวางแนวกำลังตามชายแดน

ซึ่งในระบบเศรษฐกิจถือว่า ไทยค่อนข้างมีฐานะ ในอินโดจีน ดังนั้น คนลาว, พม่า จึงเข้ามาทำงานในไทย ข้ามมาเก็บผลไม้ในสวน เก็บทุเรียน มาเช้าเย็นกลับก็มี เป็นปัญหาในเรื่องเศรษฐกิจในช่วงโควิด

อีกส่วนคือเรื่องทางวัฒนธรรม กับพม่า เราก็มีผลกระทบเหมือนกัน เพราะมีหลายเผ่าพันธุ์เชื้อชาติ ในด้านภาคใต้ 3 จังหวัดก็มีวัฒนธรรมคล้ายกับมาเลยเซีย เป็นอีกปัญหาหนึ่ง ดังนั้น ใครอยากทำวิจัย แนะนำทำเรื่องนี้ว่าเราควรทำอย่างไร ณ ตอนนี้ ทหารเป็นเพลย์เมกเกอร์สำคัญ ที่อยู่บริเวณชายแดน

จากนั้น พล.ท.ณัฐพงษ์กล่าวถึง เรื่องภัยคุกคาม ข้ามพรมแดน ซึ่ง ‘เส้นเขตแดน’ เป็นตัวหลักที่ทำให้มีปัญหาตามมา เช่น อาจจะอยู่มาก่อน มีการข้ามไป-มา ลำน้ำเปลี่ยน อย่างเช่นที่ อ.แม่สาย มี Fixed boundary แต่อยู่ไปอยู่มาลำน้ำเปลี่ยนไปพม่า จึงเป็นบทบาทที่ต้องเข้าไปแก้

รวมถึงอีกบทบาทของกรมฯ คือการดูสินค้าหนีภาษี, การโจรกรรม, การข้ามพรมแดน รวมถึงปัญหาด้านสาธารณสุข การควบคุมโรค ไปจนถึงปัญหาสิ่งแวดล้อม เช่น เรื่องฝุ่น ซึ่งทั้ง 2 ประเทศในชายแดนต่างก็เผากันทั้งนั้น อยู่ที่ทิศทางลมจะพัดไปทางไหน จึงต้องร่วมกันแก้ไขปัญหา ให้ฝุ่น PM 2.5 เป็นภัยคุกคามร่วมกัน

“ไทย อยู่ได้ด้วยแรงงานต่างชาติ ตัวเลขมี 3 ล้าน แต่ผมเชื่อว่ามีมากกว่านั้น นอกจากนี้เรายังดูเรื่องผู้อพยพพลัดถิ่น, ปัญหายาเสพติด ซึ่งเป็นภัยคุกคามร่วมกัน อย่าง ลาว ตอนนี้ก็มีปัญหายาเสพติดอย่างมาก เพราะต้องผ่านลาว แล้วผ่านบ้านเราเราอีกที”

ปัญหาชายแดนที่แม่สาย แม่น้ำจากที่เคยกว้างก็แคบลง รวมถึงที่หาดทรายฟอง ประเทศลาวบอกว่าตลิ่งเขาโดนเซาะ ฝั่งดอนต่ำ – ดอนแดง ที่เป็นของเรา กร่อนเซาะไปหมดเลย แต่ลาวเขาก็บอกว่าเรา ทำเขื่อนไว้เต็มไปหมดเหมือนกัน ซึ่งหน่วยงานความมั่นคงได้คุยกับลาวแล้วว่า จะทำเขื่อนป้องกันตลิ่ง ซึ่งได้งบประมาณมาทำ 500 เมตร ในส่วนที่กร่อนเซาะ”

จากนั้น พล.ท.ณัฐพงษ์กล่าวถึง แก้ไขปัญหาทางอาชญากรรมไซเบอร์ scam center under investigation การลักลอบค้ามนุษย์ ซึ่งภาครัฐก็พยายามแก้ไข โดย กสทช. ได้ดำเนินการตัดเคเบิ้ลใต้ดิน ทุกวันนี้เมียนมาใช้ สตาร์ลิงก์ ซึ่งก็พัฒนาไปอีก ภัยคุกคามไม่หยุดนิ่ง

“ส่วนผู้อพยพหนีภัยจากการสู้รบ ฝั่งเมียนมา มีเป็นล้านคน น่าทำเรื่องนี้เหมือนกันว่าจะช่วยเขาอย่างไร แน่นอนว่าเราไม่อยากให้เข้ามา แต่ถ้าเขาเข้ามาแล้วจะทำอย่างไร ซึ่งเราได้ดำเนินการส่งกลับไปแล้วกว่า 200,000 คน แต่ยังหลงเหลืออี 78,000 คน ที่ต้องหาทางต่อไป”

เราเป็นกรมฯ ที่ใช้ในการเจรจา เป็นการทูตฝ่ายทหาร การทูตเชิงป้องกัน มีไว้เพื่อจะได้ไม่ต้องรบ กลไกหลักคือ 1.ศูนย์บัญชาการทางทหาร (ศบท.) 2.กองอำนวยการนโยบายชายแดนไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน ใช้ประสานงานหน่วยงานภาครัฐและทั้งหมด 3.กลไกความร่วมมือด้านความมั่นคงชายแดนไทยกับประเทศเพื่อนบ้าน ประสานกับต่างประเทศ” พล.ท.ณัฐพงษ์เผย

พล.ท.ณัฐพงษ์กล่าวต่อว่า หน่วยงานความมั่นคง เรามีแผนป้องกันประเทศ ยืนยันว่า ‘ทหารมีความพร้อม’ ในบริบทของประเทศเพื่อนบ้านไม่เพียงไทย แต่พม่า กัมพูชา ก็เช่นกัน ทหารจึงต้องวางกำลังตามชายแดน เป็นเจ้าพนักงานตาม พ.ร.บ. ซึ่งมีผู้บริหารคือ ผู้บัญชาการทหารสูงสุด และปลัดกระทรวงมหาดไทย สังเกตได้ว่าถ้ามีคำว่าศูนย์สั่งการชายแดนจังหวัด คือ อีกบทบาทหนึ่งของ ผู้ว่าฯ แต่ละจังหวัด

นอกจากนี้ กรมฯ ยังได้รับคำสั่งจากรัฐบาล ในการ ‘จัดการไฟป่า’ กัมพูชา ลาว เมียนมาและไทย ไปประชุมจนได้โครงการสำคัญ 3 โครงการ ทำวอร์รูม รบกับฮอตสปอต (Hot Spot ) อบรมเจ้าหน้าที่ดับไฟป่า และการเกษตรแบบไม่เผา

“เราไปทำห้องวอร์รูม ที่ท่าขี้เหล็ก ประเทศลาว ส่วนที่พม่า จะไปทำที่เชียงตุง ซึ่งจาก 10 ปีที่ผ่านมา สถิติการดับไฟป่า ของเราดีขึ้น

ส่วนเรื่องยาเสพติด ตั้งแต่ยุครัฐบาลเศรษฐา ทวีสิน กองทัพได้ไปคุยกับลาว มีความร่วมมือด้านการข่าว สืบสวน สกัดกั้น และเสริมขีดความสามารถ เพื่อให้ลาวสามารถตรวจจับยาเสพติดได้ เป็นการแก้ไขปัญหาระยะยาวทั้งสองฝ่าย และบูรณาการร่วมกัน” พล.ท.ณัฐพงษ์เผย

พล.ท.ณัฐพงษ์กล่าวถึง กรณีแม่สาย กรณีน้ำท่วมจำเป็นต้องผลักดันร่วมกัน ที่ผ่านมามีการไปประชุมร่วมกัน 2 ครั้ง เรื่องการรื้อลำน้ำ มีผลกระทบกับผูัที่อยู่อาศัย แต่ผู้ที่จะได้รับผลกระทบจากการไม่รื้อนั้น จะมีมากกว่า

รวมถึงมีการแก้ปัญหาเรื่อง การประท้วงให้เมียนมา หยุดตักโคลนลงแม่น้ำ รวมถึงติดเครื่องวัด ติดตั้งสถานีโทรมาตรที่ฝั่งดินแดนของเมียนมา ซึ่งต้องอาศัยการเจรจา ส่วนที่ทำสำเร็จแล้วคือการช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม รวมถึงมีส่วนผลักดันในการแก้ปัญหา ‘เล่าก์ก่าย’ ด้วยการทำหนังสือส่งไปขอความร่วมมือ

ต่อมา พล.ท.ณัฐพงษ์ กล่าวถึงประเด็นที่ท้าทายสำหรับไทยว่า เวลาเราแก้ปัญหาชายแดน จำเป็นต้องมองให้ครบทุกมิติ ไม่ใช่เพียงความมั่นคงอย่างเดียว แต่เรื่องเศรษฐกิจ ก็ต้องเดินด้วย

“ผมไม่อยากให้แรงงานต่างต่างดาวเข้ามามาก เพราะคุมไม่ได้ แต่ภาคเอกชนก็ต้องการแรงงาน
ในมุมเศรษฐกิจกับสิ่งแวดล้อม เราเผาวนไป ไม่ไถกลบ เอาง่ายเข้าไว้ แต่สิ่งแวดล้อมจะเป็นอย่างไร ก็ต้องคำนึงว่าตรงไหนคือความพอดี ในมุมสังคมจิตวิทยาภายในประเทศและประชาคมโลก เราก็ต้องดู

สุดท้ายเราเองก็มีขีดจำกัด อย่างแรกคือเรื่องทรัพยากรคน รวมถึงเทคโนโลยี ตอนนี้มีโดรน อิสราเอลยิงจรวด ลงอิหร่าน ตรงๆ ด้วย ผมว่าถ้าวันนึงถ้าประเทศไทยมีการรบ ก็ต้องเจอแบบนั้น เราต้องตามให้ทัน และอีกข้อจำกัดคือนโยบายที่ไม่ชัดเจน เรามีมหาอำนาจซึ่งเห็นไม่ตรงกันในการแก้ไขปัญหา ซึ่งบางทีชัดเจนไม่ได้ ผู้ปฏิบัติก็ต้องอาศัยประสบการณ์เข้าไปแก้” พล.ท.ณัฐพงษ์เผย

พล.ท.ณัฐพงษ์กล่าวต่อว่า ความท้ายทายที่ 2.พื้นที่ความขัดแย้ง (hotspot) ถามว่า สงครามอิสราเอล เกี่ยวอะไรกับเรา กล่าวคือ เราต้องรับตัวประกัน ที่ฉนวนกาซา กลับมาไทย ซึ่งเราเองก็มีกลไกที่ใช้ในการพาคนกลับมา

“ใกล้ๆ บ้านคือ ‘เมียนมา’ เราจะอย่างไรดี ไปทางไหน ถ้ารบกันจริงๆ จะเป็นอย่างไร ถ้าวันนึงรบ ทะเลจีนใต้ แน่นอนกระทบการเดินเรือ ไทยคือเป้าหมายสำคัญที่มหาอำนาจอาจจะอยากได้มาเป็นพวก ผมคิดว่าอย่างนั้น ส่วนเกาหลีใต้ ไต้หวันก็ชัดเจน ถ้าสมมติประท้วงขึ้นมา ไทยจะทำอย่างไรดี กระทบทางทะเลแน่นอน”

พล.ท.ณัฐพงษ์กล่าวต่อว่า สุดท้ายความหมายเก่าที้เราพูดถึงชายแดน คือดินแดนทางบก, ทะเล, อากาศ สาเหตุที่เราบินไปประเทศไกลๆ แล้วแพง เพราะจ่ายค่าผ่านน่านฟ้าไปเรื่อยๆ แต่มิติที่เป็นชายแดนทุกวันนี้ กองทัพอากาศ กำลังจะเปลี่ยนเป็นกองทัพอากาศและอวกาศ และต้องมีส่วนงานทางไซเบอร์

“เดี๋ยวนี้โจมตีทางไซเบอร์ก่อน โจมตีระบบ การบังคับบัญชา ทุกวันนี้ถูกโจมตีกันทุกวัน ทางระบบแบงค์ และโรงพยาบาล ดังนั้น เราต้องคิดให้ครบทั้ง 5 มิติ” พล.ท.ณัฐพงษ์กล่าว

ต่อมา รศ.ดร.ดุลยภาค ปรีชารัชช อาจารย์สาขาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา และนายกสมาคมภูมิภาคศึกษา กล่าวในหัวข้อ ‘สงครามกลางเมืองเมียนมา กับแนวทางแก้ไขปัญหาตามแนวชายแดนไทย’ และ อ.อดิศร เสมแย้ม ผู้อำนวยการศูนย์แม่โขงศึกษา สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย กล่าวในหัวข้อ ‘โครงสร้างอำนาจในลาวและลุ่มน้ำโขง กับการจัดการความมั่นคงชายแดน’