“การแถลงนโยบายต่อรัฐสภา” เป็นส่วนหนึ่งของหน้าที่ตามกฎหมาย

รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560 กำหนดไว้ในหมวดที่ 8 ว่าด้วยคณะรัฐมนตรี ว่าภายหลังจากที่พระมหากษัตริย์ทรงมีพระบรมราชโองการ แต่งตั้งนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรีเรียบร้อยแล้ว ก่อนเข้ารับหน้าที่ คณะรัฐมนตรีจะต้องเข้าเฝ้า เพื่อถวายสัตย์ปฏิญาณ ว่าจะจงรักภักดีต่อองค์พระมหากษัตริย์ ปฏิบัติหน้าที่ด้วยความสื่อสัตย์สุจริต เพื่อประโยชน์ของประเทศชาติและประชาชน และปฏิบัติตามและรักษาไว้ซึ่งรัฐธรรมนูญ ตามมาตรา 161 และจะต้องแถลงนโยบายต่อรัฐสภา โดยไม่มีการลงมติความไว้วางใจ ตามมาตรา 162 ตามลำดับ

เมื่อรัฐสภามีมติเห็นชอบ เมื่อวันที่ 22 สิงหาคม และมีพระบรมราชโองการ โปรดเกล้าแต่งตั้ง เมื่อวันที่ 23 สิงหาคม ที่ผ่านมา แต่งตั้งให้ นายเศรษฐา ทวีสิน เป็นนายกรัฐมนตรี คนที่ 30 ของประเทศไทย 

ตามมาด้วยพระบรมราชโองการ โปรดเกล้าแต่งตั้งคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 2 กันยายน และการเข้าเฝ้าเพื่อถวายสัตย์ปฏิญาณ เมื่อวันที่ 5 กันยายน รวมถึงการแถลงนโยบายต่อรัฐสภา เมื่อวันที่ 11-12 กันยายน ที่ผ่านมา เสร็จสิ้นกระบวนการอย่างรวดเร็ว ภายในเพียง 3 สัปดาห์ ไวกว่าที่ทุกสำนักได้คาดกันไว้ ว่าน่าจะกินเวลายาวนานกว่านี้ อีกอย่างน้อยก็ 1-2 สัปดาห์

การจัดทำ “คำแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรี”

 ความเข้าใจโดยสามัญสำนึกของประชาชนโดยทั่วไป การจัดทำ “คำแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรี” น่าที่จะเกิดขึ้นจาการรวบรวม “นโยบาย” ต่างๆ ของ “รัฐมนตรีเจ้ากระทรวง” ทุกกระทรวง เข้ามาบวกรวมกัน เรียบเรียงจัดพิมพ์ขึ้นมาเป็นเล่ม เพื่อให้นายกรัฐมนตรี ในฐานะหัวหน้าของคณะรัฐมนตรี นำไปแถลงต่อรัฐสภา ตามที่บัญญัติไว้ในรัฐธรรมนูญ

 ในสถานการณ์ของรัฐบาลปัจจุบัน ที่มีพรรคร่วมรัฐบาล มากถึง 11 พรรค การรวบรวมเรียบเรียงนโยบาย ของรัฐมนตรีที่มีที่มาจากพรรคการเมืองหลากหลายขนาดนี้​  จึงไม่ง่ายในการนำมาเรียงร้อยต่อเข้าด้วยกันอย่างลงตัว โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ในการคัดเลือกว่าจะระบุหรือตัดทิ้งนโยบายใดบ้าง เข้ามาเป็นนโยบายของรัฐบาล

 เพราะจะไม่ใช่แค่ถ้อยแถลงที่นายกรัฐมนตรีพูดแล้วจบไป แต่ทั้งหมดของสิ่งที่ถูกระบุไว้นี้ จะนำไปลงประกาศในราชกิจจาบุเบกษา บันทึกไว้เป็นลายลักษณ์อักษร อ้างอิงได้ตามกฎหมาย ว่ารัฐบาลได้ประกาศไว้อย่างเป็นทางการแล้ว สามารถนำมาติดตามทวงถามในภายหลัง ว่าได้มีการดำเนินการแล้วหรือไม่อย่างไร

ด้วยข้อเท็จจริงที่ในช่วงของการหาเสียงเลือกตั้งที่ผ่านมา พรรคการเมืองต่างๆ  ล้วนพยายามแข่งขันกันด้วยนโยบาย ที่เชื่อว่าจะตอบโจทย์และถูกใจฐานเสียงของตนด้วยกันทั้งสิ้น ประกอบกับความเข้มข้นของการขับเคี่ยวกันทางการเมือง ระหว่างกลุ่มของพรรคการเมืองที่มีจุดยืนทางการเมืองที่แตกต่างกันอย่างชัดเจน 

ทำให้พรรคการเมืองต่างๆ ถูกสังคมและสื่อมวลชน บีบให้ต้องแสดงความชัดเจน ทั้งต่อประเด็นต่างๆ เช่น การแก้ไขประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 112 นโยบายของพรรคอื่นๆ เช่น กัญชาทางการแพทย์ รวมถึงจุดยืนทางการเมือง ในการจะร่วมหรือไม่ร่วมจัดตั้งรัฐบาลกับพรรคการเมืองใด กล่าวคือ เอาหรือไม่เอา “2 ลุง”

จะเห็นด้วยหรือไม่อย่างไร คงไม่ใช่ประเด็นที่จะนำมาถกเถียงกันตรงนี้ เพราะสุดท้ายแล้ว พรรคเพื่อไทย ที่มีจำนวนสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร มากเป็นอันดับที่ 2 ก็ได้กลายมาเป็นแกนนำในการจัดตั้งรัฐบาล และ นายเศรษฐา ทวีสิน ก็ได้กลายมาเป็นนายกรัฐมนตรี ร่วมกับพรรคคร่วมรัฐบาลเดิมของ พลเอก ประยุทธ์ จันทร์โอชา

ด้วยความแตกต่างอย่างยิ่ง ของทั้งแนวนโยบายของแต่ละพรรคการเมือง หรือแม้กระทั่งจุดยืนทางการเมือง ที่แสดงออกต่อสาธารณะก่อนหน้านี้ จึงกลายมาเป็นที่มาของความเข้าใจ ว่า “คำแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรี” ของ ครม.เศรษฐา  น่าจะหาความลงตัวได้ยากในระยะเวลาการจัดทำอันจำกัด

 
ดังนั้นในการอภิปรายในรัฐสภาตลอด 2 วันที่ผ่านมา จึงตั้งอยู่บนสมมติฐานนี้  โดยเฉพาะ พรรคก้าวไกล จึงโจมตีพรรคเพื่อไทย เป็นหลักอย่างเข้าอกเข้าใจ และสรุปเอาเองว่า พรรคเพื่อไทย นั้นถูกพรรคร่วมรัฐบาลอื่นๆ รุม “จูงแขน” จนไม่เป็นตัวของตัวเองได้

แต่ข้อเท็จจริงที่น่าสนใจในกรณีการจัดทำ “คำแถลงนโยบายต่อรัฐสภา” ของ ครม.เศรษฐา ก็คือ ภายหลังจากที่มีพระบรมราชโองการโปดเกล้าแต่งตั้ง ครม. เมื่อวันที่ 2 กันยายน วันรุ่งขึ้น นายเศรษฐา ทวีสิน ในฐานะนายกรัฐมนตรี ได้ให้สัมภาษณ์กับสื่อมวลชนว่า ได้จัดทำ “คำแถลงนโยบายต่อรัฐสภา” เสร็จเรียบร้อยแล้ว 

โดยส่งให้ สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ปรับแก้ และส่งคืนกลับมายัง สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ช่วงค่ำของวันที่ 5 กันยายน เพื่อนำเข้าหารือกันในการประชุม ครม.นัดพิเศษ ในช่วงเช้าของวันที่ 6 กันยายน เพื่อให้คณะรัฐมนตรีได้ร่วมกันพิจารณาเป็นครั้งแรก และสามารถปรับปรุงแก้ไขได้อีกเพียงเล็กน้อยเท่านั้น

จึงอาจกล่าวได้ว่า “คำแถลงนโยบายต่อรัฐสภา” ของ ครม.เศรษฐา เป็นการจัดทำโดย พรรคเพื่อไทย โดยที่พรรคร่วมรัฐบาล แทบไม่ได้มีส่วนร่วมในการบรรจุนโยบายของพรรคและรัฐมนตรีซึ่งมาจากพรรคของตน ลงไปในคำแถลงดังกล่าวเลย !!!

ด้วยเหตุนี้ จึงไม่ใช่เรื่องแปลกประหลาด หรือจะเข้าใจไม่ได้ ว่าประเด็นสำคัญจำนวนอีกมากมายมหาศาล ซึ่งอาจจะไม่ใช่แนวนโยบายของพรรคเพื่อไทย หรือไม่ได้อยู่ภายใต้ความรับผิดชอบของรัฐมนตรีซึ่งสังกัดพรรคเพื่อไทย จึงไม่ได้ถูกบรรจุไว้ หรือบรรจุไว้เพียงสั้นๆ ไม่ได้ให้ความสลักสำคัญ หรือไม่มีรายละเอียดที่ชัดเจนเพียงพอ ที่สำคัญก็คือ ถูกจัดว่าไม่ใช่เรื่องเร่งด่วน 

การอภิปรายซ้ำๆ ของสมาชิกรัฐสภาสังกัดพรรคก้าวไกล ตั้งคำถามว่า เป็นไปได้อย่างไรที่การรับมือกับ “การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิกาศ” (Climate Change) ก็ดี “ปรากฏการณ์เอลนีโญ” (El Nino) ก็ดี ไม่ใช่เรื่องเร่งด่วนของรัฐบาลปัจจุบัน การจัดการ “ขยะ” ซึ่งเป็นอีกหนึ่งปัญหาสำคัญ กระทบกับคุณภาพชีวิตของพี่น้องประชาชนจำนวนมาก กลับไม่ถูกกล่าวถึงเลยแม้แต่ครั้งเดียวในเอกสารชุดนี้ ก็สามารถมาเฉลยได้ด้วยเบื้องหลังการจัดทำ “คำแถลงนโยบายต่อรัฐสภา” นี้นี่เอง

หลังจาก “การแถลงนโยบายต่อรัฐสภา”

 หากเราพอจะทำใจ ยอมรับข้อเท็จจริงร่วมกันประการหนึ่งได้ว่า “คำแถลงนโยบายต่อรัฐสภา” เป็นแต่เพียงกรอบกว้างๆ ของแนวนโยบายที่รัฐบาลตั้งใจจะดำเนินการในช่วงสมัยของพวกเขา ส่วนรายละเอียดของมันจะไปปรากฏใน “แผนปฏิบัติการประจำปี” ของแต่ละกระทรวง ดังที่ นายเศรษฐา ทวีสิน กล่าวชี้แจงหลายครั้งในการประชุมรัฐสภา ตลอด 2 วันที่ผ่าน

 นับจากนี้ไป สิ่งที่ “รัฐมนตรี” แต่ละท่าน ควรทำให้เกิดเป็นความชัดเจนก็คือ เผยแพร่นโยบายของกระทรวงภายใต้การกำกับดูแลของตน ให้พี่น้องประชาชนได้ทราบอย่างกว้างขวาง ว่าอะไรบ้างคือสิ่งที่อยู่ในใจของท่านตอนนี้  โดยเฉพาะนโยบายที่พรรคของท่านเคยหาเสียงไว้​  จะนำไปสู่การปฏิบัติให้สำเร็จอย่างไร อะไรคือเรื่องเร่งด่วนที่ประชาชนสามารถหวังผลได้ใน 1 ปีนับจากนี้ อะไรคือสิ่งที่ประชาชนจะสามารถหวังผลได้ตลอดช่วงการดำรงตำแหน่งของท่าน

ที่สำคัญก็คือ อะไรคือ “นโยบายที่เป็นของท่านเองจริงๆ” ไม่ใช่กรอบนโยบายที่ข้าราชการประจำ โดยเฉพาะ ปลัดกระทรวง ร่วมกับอธิบดีกรมต่างๆ ได้นำมามอบให้ท่านอ่าน ตามสิ่งที่พวกเขาเหล่านั้นเคยปฏิบัติมา และพวกเขาพออกพอใจอยู่แล้ว​ เพราะต้องปฏิบัติอยู่ต่อไป แม้จะไม่มีท่านเข้ามาดำรงตำแหน่งเป็นรัฐมนตรี ก็ตาม 

สุดท้ายนี้​  ได้แต่หวังว่า ทุกท่านจะเห็นแก่ประโยชน์ของพี่น้องประชาชนเป็นหลัก ให้สมกับที่ได้รับการเลือกตั้งเข้าไป ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ลงมา ขอให้ใช้เวลาเกือบ 4 ปีนับจากนี้ พิสูจน์ให้เห็นว่า พวกเขาควรจะเลือกพวกท่านกลับเข้ามาทำหน้าที่นี้อีกไหม ในการเลือกตั้งครั้งต่อไปครับ

ศาสตราจารย์ ดร.กิตติศักดิ์ เจิมสิทธิประเสริฐ
ผู้อำนวยการ สมาคมนิติศาสตร์และรัฐศาสตร์
อีเมล [email protected]