สนใจปัญหา ร่วมมือแก้ไข ใส่ใจเพิ่มพูนความรู้ เป็นคุณลักษณะของชุมชนแห่งการเรียนรู้เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน จากโครงการถอดบทเรียนกระบวนการจัดการองค์ความรู้และสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้เพื่อการพัฒนาอย่างยั่งยืน กรณีศึกษาโครงการปิดทองหลังพระฯ จ.น่าน โดย วิทยาลัยการจัดการ มหาวิทยาลัยมหิดล ‘ชุมชนแห่งการเรียนรู้ เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน’ หมายถึง กลุ่มบุคคลที่มีความสนใจในเรื่องเดียวกัน มาร่วมแลกเปลี่ยน แบ่งปัน เรียนรู้ และนำผลจากการเรียนรู้นั้นไปประยุกต์ใช้ เพื่อก่อให้เกิดการพัฒนาที่กลุ่มบุคคลจะได้รับประโยชน์ต่อเนื่องในระยะยาว และไม่สูญเสียทรัพยากรมากจนเกินไป โดยนำเสนอคุณลักษณะของชุมชนแห่งการเรียนรู้เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน 9 ประการ ดังนี้
1. สมาชิกมีความสนใจในปัญหาและมีความปรารถนาร่วมกัน
2. สมาชิกมีปฏิสัมพันธ์และความสัมพันธ์ในกลุ่ม
3. สมาชิกช่วยเหลือซึ่งกันและกัน แลกเปลี่ยนและพัฒนาองค์ความรู้อย่างต่อเนื่อง
4. สมาชิกมีการปฏิบัติร่วมกัน มีการสร้างและใช้ฐานข้อมูลองค์ความรู้ร่วมกันอย่างสม่ำเสมอ
5. สมาชิกมีจิตสำนึกเพื่อส่วนรวม ร่วมคิด ร่วมดำเนินการ ร่วมรับผิดชอบในทุกกระบวนการ
6. ชุมชนมีกระบวนการจัดการองค์ความรู้เพื่อการแก้ไขปัญหาและพัฒนาชุมชน รวมถึงถ่ายทอดองค์ความรู้ระหว่างชุมชนอย่างสม่ำเสมอ
7. ชุมชนมีการบริหารจัดการที่ชัดเจน โปร่งใส และเป็นธรรม
8. ชุมชนมีความเข้มแข็งในการพึ่งพาตัวเอง และมีความสามารถในการแข่งขันด้านเศรษฐกิจ โดยยึดหลัก 3 ห่วง 2 เงื่อนไข ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง
9. ชุมชนมีการสร้างเครือข่ายความร่วมมือทั้งในและนอกชุมชน
จากผลการศึกษาที่นำไปสู่ข้อสรุปคุณลักษณะของชุมชนแห่งการเรียนรู้เพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน 9 ประการดังกล่าว จะเห็นได้ว่าคุณลักษณะเหล่านี้นำไปสู่ตัวชี้วัดการเรียนรู้ชุมชน แบ่งออกเป็น 2 ระดับ ดังนี้
1) ตัวชี้วัดการเรียนรู้ของชุมชน
• ชุมชนมีการสืบทอด เรียนรู้ ริเริ่ม จัดหา และบันทึกภูมิปัญญาของชุมชนที่เกิดขึ้นตามแต่ละภูมิสังคม
• ชุมชนมีการถ่ายทอด และนำภูมิปัญญาของชุมชนไปใช้ประโยชน์ หรือประยุกต์ใช้อย่างกว้างขวาง ตลอดจนมีการพูดคุยแลกเปลี่ยนความคิดหรือจัดเวทีการเรียนรู้ หรือกิจกรรมที่ก่อให้เกิดการเรียนรู้และนำไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน
2) ตัวชี้วัดการเรียนรู้ของชุมชนระยะกลาง
• การเปลี่ยนแปลงของความปรารถนาที่จะเข้าถึงความรู้ (หลักการทรงงาน ‘ระเบิดจากข้างใน’) จนก่อให้เกิดวัฒนธรรมชุมชน
• การเพิ่มจำนวนสมาชิกของชุมชนแห่งการเรียนรู้ออกไปอย่างกว้างขวาง
• การพัฒนาระบบอัตโนมัติต่าง ๆ ที่สนับสนุนการเรียนรู้ในชุมชนเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน
เมื่อกลุ่มบุคคลซึ่งอาจจะมีจำนวนมากน้อยแตกต่างกันไป และอาจจะมาจากพื้นที่ใกล้หรือห่างไกล ได้มารวมตัว ร่วมมือ ร่วมใจสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ที่มีคุณลักษณะทั้ง 9 ประการ การสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ซึ่งสมาชิกที่มีความสนใจร่วมกัน ได้มาร่วมแลกเปลี่ยน แบ่งปัน เรียนรู้ และนำผลจากการเรียนรู้นั้นไปประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ ย่อมจะขับเคลื่อนชุมชนให้สามารถสืบทอดและถ่ายทอดภูมิปัญญาของชุมชนที่เกิดขึ้นตามแต่ละภูมิสังคม ทั้งสามารถนำภูมิปัญญานั้นไปประยุกต์ใช้ได้อย่างกว้างขวาง
เมื่อเวลาผ่านไป การปฏิบัติอย่างต่อเนื่องและความเชื่อในแนวคิด และแนวปฏิบัติเดียวกันของกลุ่มคนส่วนใหญ่ที่เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของชุมชนแห่งการเรียนรู้จะก่อให้เกิดวัฒนธรรมชุมชน และนำไปสู่การพัฒนาในด้านต่างๆ เพื่อให้ชุมชนสร้างผลผลิต 4 มิติ คือด้านเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรม ซึ่งจะนำชุมชนให้พัฒนาไปสู่ความสมดุลและยั่งยืน หมายความว่า ชุมชนนั้น ๆ จะพึ่งตนเอง มีภูมิคุ้มกัน และปรับตัวได้ตามการเปลี่ยนแปลงของปัจจัยภายนอกและในชุมชน เพื่อให้ชุมชนนั้นได้รับประโยชน์ต่อเนื่องในระยาว ไม่สูญเสียทรัพยากรมากจนเกินไป หรือนำไปสู่ ‘การพัฒนาที่ยั่งยืน’ ในที่สุด
ขอบคุณข้อมูลจากหนังสือ Sufficiency for Sustainability พอเพียงเพื่อยั่งยืน รวมผลงานวิจัยของมูลนิธิมั่นพัฒนา ปี 2560
#ทุกวิกฤตผ่านได้เพราะคนไทยไม่ท้อไม่ถอย
#เชื่อมั่นเศรษฐกิจพอเพียง
#ศาสตร์ของพระราชาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน
มูลนิธิปิดทองหลังพระ สืบสานแนวพระราชดำริ
Website: www.pidthong.org
Twitter: twitter.com/pidthong
Instagram: instagram.com/pidthonglangphra_
Threads: threads.net/@pidthonglangphra_
YouTube: https:youtube.com/@pidthong
Line: https:bit.ly/3sumjTn
Tiktok: https:bit.ly/3ZkPmXv
×
